Πράγματι, στη διάρκεια χιλιετιών η κοινωνική παραγωγή βασιζόταν στην συνεχώς αυξανόμενη μάζα εμπειρικών πληροφοριών, παρατηρήσεων, γεγονότων, στους διαμορφωμένους με τη μέθοδο της δοκιμής και του λάθους τρόπους εργασιακής δραστηριότητας. Αυτό δε σημαίνει ότι πρέπει να αντιμετωπίζουμε υπεροπτικά και με περιφρόνηση αυτό το τεράστιο οικοδόμημα της ανθρώπινης εμπειρίας, που, ακόμη και σήμερα προσφέρει τις ωφέλιμες υπηρεσίες του. Ταυτόχρονα βήμα το βήμα, στη βάση των πειραματικών εμπειρικών δεδομένων διαμορφώθηκε η επιστημονική εικόνα του κόσμου, αποκαλύπτοντας βαθμιαία τις αντικειμενικές του νομοτέλειες.

Ομως για τη χρήση αυτών των γνώσεων δεν υπήρχε η αναγκαία τεχνολογική και κοινωνική βάση έως ότου το προτσές του καταμερισμού της εργασίας διέσπασε την ίδια την παραγωγή σε απλές, στοιχειώδεις ενέργειες οι οποίες θα μπορούσαν να ανατεθούν σε μηχανές. Σε αυτό το έδαφος εμφανίστηκε η πραγματική δυνατότητα συνένωσης της επιστημονικής γνώσης με τη μαζική παραγωγή πολυποίκιλων μέσων και εργαλείων εργασίας, αντικειμένων κατανάλωσης, πράγμα το οποίο πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της καπιταλιστικής κοινωνίας. Ο Μαρξ αναλύοντας βαθιά τη φύση των αστικών σχέσεων, εξάγει το σημαντικό συμπέρασμα:

«Μόνο η καπιταλιστική παραγωγή μετατρέπει για πρώτη φορά την υλική διαδικασία παραγωγής σε εφαρμογή της επιστήμης στην παραγωγή - σε επιστήμη, εφαρμοσμένη στην πρακτική - όμως (αυτό το κάνει, σ.τ.μ.) μόνο δια της οδού της υποταγής του εργάτη στο κεφάλαιο και της καταπίεσης της ίδιας του της πνευματικής και επαγγελματικής ανάπτυξης».

Αυτή η καταπίεση της ανάπτυξης του εργάτη προκαλείται από το ότι ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής απομονώνει τα διαφορετικά είδη εργασίας το ένα από το άλλο, διαχωρίζει την πνευματική από τη φυσική δραστηριότητα, καταδικάζει τον εργαζόμενο σε ηλίθια, μη δημιουργική, μονότονη εργασία. Συντελώντας στον πλουτισμό των εκμεταλλευτριών τάξεων της κοινωνίας, στην ενίσχυση της οικονομικής ισχύος και της πολιτικής εξουσίας της αστικής τάξης, οι εργαζόμενοι στην επιστήμη, παρ' όλες τις αγαθές τους επιθυμίες, τις μετάνοιες και τους κλονισμούς τους, βρίσκονται σε ανταγωνιστικές σχέσεις με τις εργαζόμενες τάξεις. «Η επιστήμη εμφανίζεται σαν μια ξένη, εχθρική σε σχέση με την εργασία και κυριαρχούσα πάνω της δύναμη ...».

Η τεχνική της καπιταλιστικής παραγωγής δημιουργεί τις υλικές συνθήκες για την ανάπτυξη της επιστήμης. Εμφανίζονται ολόκληροι κλάδοι, που παρέχουν στην επιστήμη πολύμορφα μέσα έρευνας.

Ομως, ως προς αυτό δεν πρέπει να ξεχνάμε τη βαθιά σκέψη του Μαρξ: «Το κεφάλαιο δε δημιουργεί επιστήμη, αλλά την εκμεταλλεύεται, την ιδιοποιείται για τις ανάγκες της διαδικασίας της παραγωγής». Στις συνθήκες της αστικής κοινωνίας υπάρχει εκμετάλλευση της επιστήμης, και τα όρια της ανάπτυξης των γνώσεων ορίζονται από το κατά πόσο η επιστήμη αποτελεί μέσο πλουτισμού, εργαλείο ενίσχυσης της ταξικής κυριαρχίας των εκμεταλλευτών. Στους ανήσυχους καιρούς μας με ιδιαίτερη οξύτητα επιβεβαιώθηκαν οι ιδέες του Μαρξ για τον κοινωνικό ρόλο της επιστήμης στις συνθήκες του καπιταλισμού. Μετατρέποντας βήμα το βήμα τις παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας σε καταστροφικές, το κεφάλαιο μετατρέπει και τη μεγάλη δύναμη της γνώσης σε εχθρική για τους ανθρώπους μορφή δραστηριότητας. Τα επιστημονικά επιτεύγματα, χρησιμοποιούμενα από το στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα των ιμπεριαλιστικών κρατών, προκαλούν σήμερα τον τερατώδη κίνδυνο θερμοπυρηνικής, χημικής και βακτηριολογικής εξόντωσης. Με οργή και αποστροφή είμαστε αναγκασμένοι να αναγνωρίσουμε ότι μέσα στο περιβάλλον της επιστήμης υπάρχουν κάποιοι «δικηγόροι του διαβόλου» όπως οι Ε. Τέλλερ, Σ. Κοέν οι οποίοι προσπαθούν να δικαιολογήσουν και επιδοκιμάσουν μια τέτια χρήση της επιστήμης ενάντια στις δυνάμεις της προόδου, ενάντια στην ανθρωπότητα, ενάντια στην ίδια τη ζωή στη γη.