Το κεφάλαιο και τα αστικά κόμματα ρίχνουν ιδιαίτερο βάρος στην αποκαλούμενη «τριτοβάθμια» εκπαίδευση διεθνώς, καθώς για τις μεγάλες ιμπεριαλιστικές χώρες αποτελεί ιδιαίτερα κερδοφόρο και «ανταγωνιστικό» πεδίο. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στην Αγγλία, για παράδειγμα, ο κύκλος εργασιών μερικών κολεγίων, όπως του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, ξεπερνά τα 600 εκατ. λίρες το χρόνο, δηλαδή προσεγγίζει μεγέθη μεσαίων πολυεθνικών εταιρειών. Στην Αμερική, το Princeton έχει περιουσία που ανέρχεται στα 11 δισ. δολάρια. Ιδιαίτερα αποκαλυπτική είναι και η αύξηση των κερδών των αμερικάνικων τραπεζών που χορηγούν φοιτητικά δάνεια, οι οποίες μέσα σε μια δεκαετία αύξησαν τον τζίρο τους στο τριπλάσιο, από 30 σε 85 δισεκατομμύρια δολάρια...
Στα πλαίσια της ενιαίας αγοράς εκπαιδευτικών προϊόντων που έχει διαμορφωθεί, τεράστια είναι επίσης τα κέρδη των πανεπιστημίων και κολεγίων αυτών των χωρών από παραρτήματα οφσόρ που ιδρύουν σε άλλες χώρες, τα οποία έχουν «τσουχτερά» δίδακτρα και αναπτύσσουν διάφορες άλλες επιχειρηματικές δραστηριότητες, πουλούν ερευνητικές πατέντες και στηρίζουν μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην Αγγλία το 75% των πανεπιστημίων έχει τουλάχιστον ένα τέτοιο ...παράρτημα-παραμάγαζο, με έμφαση πλέον στις λεγόμενες «αναπτυσσόμενες» οικονομίες της Κίνας, της Βραζιλίας, της Μαλαισίας και της Σιγκαπούρης.
Φυσικά, ο μεγαλύτερος τζίρος αφορά στην έρευνα και τεχνολογία, ιδιαίτερα στους τομείς της αποκαλούμενης «καινοτομίας», στα νέα δηλαδή πεδία κερδοφορίας του κεφαλαίου. Στην Αγγλία, συγκεκριμένα, έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια από το υπουργείο Βιομηχανίας και Ανάπτυξης (στο οποίο υπάγονται τα πανεπιστημιακά ιδρύματα...) δίκτυα εταιρειών και ερευνητών (KTNs - Knowledge Transfer Networks), με σκοπό να αποκρυσταλλώνονται συγκροτημένα στους διάφορους κλάδους της παραγωγής οι απαιτήσεις των μεγάλων καπιταλιστών για αναπροσαρμογή των ερευνητικών κατευθύνσεων. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι μισθοί, καθώς και οι ίδιες οι εργασιακές σχέσεις των κατώτερων βαθμίδων του εκπαιδευτικού και ερευνητικού προσωπικού στην Αγγλία είναι άμεσα εξαρτημένοι από την αξιολόγησή τους, με κριτήρια ανταποδοτικά. Δηλαδή, με όρους πλήρους υποταγής στη στρατηγική του κεφαλαίου - πόσα φέρνεις/τόσα θα πάρεις. Από την άλλη, οι μισθοί των καθηγητών μάνατζερ προσεγγίζουν τους μισθούς μεσαίων στελεχών πολυεθνικών επιχειρήσεων, ξεπερνώντας σήμερα τις 100-130 χιλ. λίρες το χρόνο.
Στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι αλλαγές που προωθεί η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ σήμερα στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, μαζί με τις λοιπές δυνάμεις του κεφαλαίου, με όλους όσοι στηρίζουν τον «ευρωμονόδρομο». Ο νέος νόμος - πλαίσιο πατάει στον προηγούμενο νόμο - πλαίσιο της Νέας Δημοκρατίας, είναι η συνέχεια της στρατηγικής του κεφαλαίου, όπως προετοιμάστηκε από τα επιτελεία της ΕΕ από τη δεκαετία του '90, με τις διακηρύξεις της Μπολόνια. Τα ελληνικά πανεπιστήμια, βέβαια, υπολείπονται κατά πολύ από την ελίτ των ιδρυμάτων τύπου Χάρβαρντ και Οξφόρδης, όπου γίνεται η μεγάλη «μπίζνα» και το κεφάλαιο επενδύει αφειδώς. Φιλοδοξούν, ωστόσο, να διαδραματίσουν έναν αναβαθμισμένο ρόλο σε επίπεδο για παράδειγμα Βαλκανίων, διεκδικούν μεγαλύτερο κομμάτι από την κατανομή της πίτας, προβάλλοντας την προθυμία τους, με πρυτάνεις και Συγκλήτους, την ακαδημαϊκή ελίτ, τη συμβιβασμένη ηγεσία της ΠΟΣΔΕΠ, να ολοκληρώσουν το Πανεπιστήμιο - ΑΕ.
Ο πρόσφατος τριπλασιασμός των διδάκτρων στα αγγλικά πανεπιστήμια, που πλέον θα φτάνουν περίπου τις 9.000 λίρες, παράλληλα με το δραστικό περιορισμό των δαπανών στο 40% που αποφάσισε το Ανώτατο Εκπαιδευτικό Συμβούλιο Κονδυλίων της Αγγλίας (HEFCE), ξεσήκωσαν μια σειρά οξυμένων αντιδράσεων από φοιτητές και καθηγητές. Το αγγλικό φοιτητικό κίνημα, πιεσμένο από τα αντιλαϊκά μέτρα, βγήκε στους δρόμους, χωρίς ωστόσο να προβάλλει προωθημένα, ριζοσπαστικά αιτήματα. Μένει σε μια αμυντική γραμμή, αποδέχεται τα δίδακτρα, αλλά αντιτίθεται στην αύξησή τους, δεν εκφράζει στάση αντεπίθεσης στα διετή και μονοετή προγράμματα σπουδών που προχώρησαν ήδη από την προηγούμενη κυβέρνηση των Εργατικών. Ο αγώνας αυτός έχει κοντά ποδάρια, όσο δεν αναδεικνύει την αιτία, όσο θεωρεί μοναδικό υπεύθυνο τη νέα κυβέρνηση των Συντηρητικών και αθωώνει την αγγλική σοσιαλδημοκρατία, που πρωτοστάτησε στην εμπορευματοποίηση και ιδιωτικοποίηση της εκπαίδευσης.
Η αντιγραφή του περίφημου «αγγλοσαξονικού μοντέλου» στα ελληνικά ΑΕΙ δεν είναι τεχνοκρατική, όπως θέλουν να την παρουσιάζουν διάφορες δήθεν φωνές αντίδρασης, εκκινούμενες από συντεχνιακά και άλλα συμφέροντα και με προσπάθεια να συσκοτίσουν την αλήθεια. Είναι η καλά επεξεργασμένη στρατηγική του κεφαλαίου που ξηλώνει εργασιακά και ασφαλιστικά δικαιώματα, που κάνει την Παιδεία και την Υγεία ακριβοπληρωμένο εμπόρευμα για τους έχοντες και κατέχοντες. Εδώ υπάρχει όμως μια σημαντική διαφορά: Είναι η δράση του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας και της ΚΝΕ στους χώρους δουλειάς, στις γειτονιές, στα Πανεπιστήμια και στα σχολεία. Είναι η μάχη που δίνουμε οι κομμουνιστές και οι συναγωνιστές μας και μέσα στα Πανεπιστήμια για ένα φοιτητικό κίνημα οργανωμένο και πολιτικοποιημένο, που, μαζί με τους άμεσους στόχους, δείχνει και το δρόμο της άλλης ανάπτυξης. Είναι οι δυνάμεις του Μετώπου Αγώνα Σπουδαστών, των ριζοσπαστικών δυνάμεων στο εκπαιδευτικό προσωπικό των ΑΕΙ που δεν κονταροχτυπιούνται σαν Δον Κιχώτες του Θερβάντες, αλλά βαδίζουν μαζί με το ταξικό εργατικό κίνημα το δρόμο της ρήξης και σύγκρουσης. Με αιτήματα αντεπίθεσης, όχι για να συντηρήσουμε το αστικό Πανεπιστήμιο στην τωρινή του φάση, αλλά για να το αντικαταστήσουμε με πραγματικά λαϊκά σχολεία. Σε αυτόν τον άξονα, μαζί με το ΠΑΜΕ, την ΠΑΣΥ, την ΠΑΣΕΒΕ, την ΟΓΕ, με κλιμάκωση των μορφών πάλης, με διεκδικητικό πλαίσιο που θα δείχνει τη μοναδική πραγματική διέξοδο στον άλλο δρόμο ανάπτυξης, θα προχωρήσουμε και αυτό το διάστημα ενάντια στους στημένους διαλόγους και στη νέα λαίλαπα στην Ανώτατη Εκπαίδευση.
Κέλλυ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ
Μέλος του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ