Η προσπάθεια εναρμόνισης της Χημείας με τα «σύγχρονα» διεθνή δεδομένα έχει ξεκινήσει από το 1997, όταν κυκλοφόρησαν τα αναμορφωμένα βιβλία του Γυμνασίου, όπου γινόταν αναφορά στο αναλυτικό πρόγραμμα της Χημείας της Αυστραλίας, του οποίου σκοπός είναι «να ξεφύγει η διδασκαλία της Χημείας από τις αυστηρές αρχές της επιστήμης»! Αυτός ο στόχος πραγματοποιείται διδακτικά με τη διαδικασία της αναπλαισίωσης, δηλαδή της παραποίησης της επιστημονικής γνώσης, την αντικατάσταση των επιστημονικών εννοιών από ψευδοέννοιες, την εστίαση στην ποιοτική εξήγηση των χημικών φαινομένων, την αποδυνάμωση της ατομικής θεωρίας, ενώ οι μαθητές καλούνται να κατασκευάσουν την «ατομική» - δηλαδή υποκειμενική - αντίληψη για τα φαινόμενα.Η Χημεία, η επιστήμη που εξετάζει τις ποιοτικές αλλαγές των υλικών συστημάτων, που προκύπτουν ως συνέπεια της αλλαγής της ποσοτικής τους σύστασης, διδάσκεται εστιάζοντας στο ποιοτικό επίπεδο! Αφαιρούνται ακόμα και απλοί ποσοτικοί υπολογισμοί στα διαλύματα. Η διδασκαλία προσανατολίζεται στη μακροσκοπική εξήγηση των φαινομένων, ενώ ταυτόχρονα υποβαθμίζεται οποιαδήποτε εξήγηση σε μικροσκοπικό επίπεδο, διότι η ατομική θεωρία έχει καταρριφθεί, ενώ η ύπαρξη των ατόμων αμφισβητείται, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στα σχολικά βιβλία... Αυτή η αντίληψη είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία παρανοήσεων στους μαθητές στις βασικές έννοιες, όπως άτομο, στοιχείο, ιόν, μόριο, χημική ένωση, χημική αντίδραση και η σύγχυση ενισχύεται από τη διδασκαλία ψευδοεννοιών, όπως απλή ουσία, σύνθετη ουσία, βαθιά μεταβολή.
Και ενώ ο τρόπος διδασκαλίας των βασικών εννοιών στο Γυμνάσιο είναι υπεύθυνος για τη δημιουργία παρανοήσεων, οι βασικές έννοιες (δομικά συστατικά της ύλης και ταξινόμηση της ύλης) αφαιρούνται από την Α' Λυκείου. Είναι αρκετά αυτά που διδάχθηκαν οι μαθητές στο Γυμνάσιο... Αρα, οι μαθητές θα τελειώνουν την Α' Λυκείου χωρίς να κατανοούν απλά φαινόμενα, όπως γιατί η ζάχαρη όταν διαλύεται στο νερό δεν εξαφανίζεται, γιατί ο πάγος όταν λιώνει δεν αλλάζει η ποσοτική σύσταση των δομικών του συστατικών. Αφού δε χρειάζονται άτομα, μόρια ή ιόντα για να εξηγηθούν οι χημικές μεταβολές της υλικής πραγματικότητας, «αφαιρείται» και η ονοματολογία.
Πολλές φορές επιλέγεται ο πλέον δύσκολος, αποστεωμένος, μαθηματικοποιημένος και ασυνάρτητος τρόπος επεξεργασίας ενός θέματος, ώστε να θεωρηθεί αναγκαία η μείωση της ύλης, που συνιστά στρατηγικό στόχο των αναδιαρθρώσεων και μέσο ανώδυνης εκτόνωσης της δυσαρέσκειας μαθητών, γονιών και εκπαιδευτικών. Γι' αυτό πραγματοποιείται μεγαλύτερη μείωση της ύλης στις Φυσικές Επιστήμες στο Δημοτικό, στα Μαθηματικά της Ε' και Στ' Δημοτικού, στη Φυσική του Γυμνασίου. Αποκορύφωμα αυτής της κατάστασης είναι το βιβλίο Χημείας της Γ' Γυμνασίου, όπου επιλέχθηκε η διδασκαλία χημικών αντιδράσεων σε ιοντική μορφή, δύσκολη προσέγγιση ακόμα και για μαθητές Β' - Γ' Λυκείου θετικής κατεύθυνσης, για να προταθεί μείωση της ύλης κατά 41%! Επιπρόσθετα, αναδιατάσσεται η ύλη της Γ' Γυμνασίου για να εστιάσει στις ενώσεις του άνθρακα, λαμβάνοντας υπόψη ότι το μάθημα διδάσκεται μία ώρα την εβδομάδα, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ενότητες, όπως τα οξέα, βάσεις, πεχά, περιοδικό σύστημα να μη διδαχθούν ή να διδαχθούν περιληπτικά. Αργότερα, στην Α' Λυκείου το πεχά αφαιρείται γιατί διδάσκεται στο Γυμνάσιο...
Ο τομέας της σύνθεσης των οργανικών ενώσεων ήταν πάντοτε στο στόχαστρο των αναδιαρθρώσεων, διότι στον τομέα αυτό δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει την ύπαρξη των ατόμων. Πραγματικά κάποιες παρασκευές οργανικών ενώσεων στη Β' Λυκείου δεν είχαν καμιά πρακτική εφαρμογή στο εργαστήριο, αυτός όμως δεν είναι λόγος για να αφαιρούνται οι παρασκευές σχεδόν όλων των οργανικών ενώσεων.
Το ζήτημα της μείωσης της ύλης των θετικών επιστημών δεν είναι μόνο ποσοτικό ζήτημα, αλλά και ποιοτικό, σχετίζεται με το κατά πόσο το συγκεκριμένο περιεχόμενο παρέχει μια επιστημονική κοσμοθεώρηση για τον υλικό κόσμο. Οποιοδήποτε βιβλίο και αναλυτικό πρόγραμμα που καλεί το μαθητή να κατασκευάσει την υποκειμενική του αντίληψη για τα φαινόμενα, που αμφισβητεί την ύπαρξη των ατόμων, που θεωρεί ότι καταρρίφθηκε η ατομική θεωρία, που υποβαθμίζει το περιοδικό σύστημα σε μέθοδο ταξινόμησης βιβλίων στα ράφια βιβλιοπωλείου, δεν μπορεί να δώσει μια σφαιρική επιστημονική αντίληψη για τα φαινόμενα του υλικού κόσμου. Οι μαθητές στο Λύκειο και αργότερα στο Πανεπιστήμιο θα προσπαθούν να μάθουν Χημεία χωρίς άτομα, με συγχύσεις σε βασικές έννοιες, χωρίς να έχουν κατανοήσει την ενότητα ποσότητας και ποιότητας των υλικών συστημάτων. Και μετά φταίνε οι μαθητές που αποστρέφονται τη Χημεία, φταίει ο δημόσιος χαρακτήρας του σχολείου, φταίει που δεν πληρώνουν οι μαθητές, γι' αυτό και δε μαθαίνουν...
Με τη μείωση της ύλης, η κυβέρνηση προσπαθεί επίσης να αποπροσανατολίσει το λαό πατώντας στο αναμφισβήτητο φόρτωμα της ζωής των μαθητών, αποκρύπτει τους βασικούς της στόχους, που είναι η απαξίωση της γνώσης, η υποκατάστασή της από δεξιότητες, που καθιστούν τη μάθηση ατομική ευθύνη για να θεωρηθεί αναγκαία η διά βίου μάθηση.
Η επίθεση αυτή είναι άμεσα συνδεδεμένη με την εξέλιξη της καπιταλιστικής οικονομικής κρίσης. Διότι με αυτόν τον τρόπο υλοποιείται ο βασικός σκοπός του αστικού κράτους, που εκφράζεται τόσο στη δομή όσο και στο περιεχόμενο της εκπαίδευσης, που είναι η παραγωγή φτηνού εργατικού δυναμικού που δεν έχει και δε διεκδικεί δικαιώματα ώστε να αποδίδει το μέγιστο κέρδος στους εργοδότες.
Απάντηση στο μορφωτικό μεσαίωνα είναι η οργάνωση της ανυπακοής σε κάθε σχολείο, σε κάθε σχολική αίθουσα, σε κάθε μάθημα, για τη διεκδίκηση του σχολείου των σύγχρονων λαϊκών αναγκών, στην κοινωνία που θα καταργήσει την εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Διότι μόνο αυτή η κοινωνία κατοχυρώνει την επιστημονικότητα της γνώσης, δεν απαξιώνει τον άνθρωπο και θεωρεί τη μόρφωσή του δικαίωμα.
- Ενδεικτική βιβλιογραφία από το περιοδικό «Θέματα Παιδείας»:
Φιλοσοφικά διλήμματα κατά την ανάπτυξη της επιστήμης της Χημείας (τεύχος 25),
Η διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών στο δημοτικό (τ. 27),
Κριτική θεώρηση των αλλαγών στη διδασκαλία της Χημείας (τ. 30),
Για τα βιβλία Χημείας Γυμνασίου (τ. 32).
Μαργαρίτα ΚΟΥΣΑΘΑΝΑ
Χημικός, μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του περιοδικού «Θέματα Παιδείας» και μέλος του ΠΑΜΕ Εκπαιδευτικών