Με τις εξαγγελίες της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ για το « νέο σχολείο » ξεκινά μια νέα ριζική παρέμβαση στη δομή , στο περιεχόμενο , στη συνολική φυσιογνωμία του αστικού σχολείου που έχουμε γνωρίσει μέχρι τώρα στην Ελλάδα . Είναι μια κρίσιμη τομή που έρχεται να αντιστοιχηθεί με τις αλλαγές στην οικονομία , στις εργασιακές σχέσεις και υποτάσσεται στην ανάγκη οι βαθμίδες της υποχρεωτικής εκπαίδευσης να επιτελέσουν πιο αποτελεσματικά την οικονομική λειτουργία τους : την προετοιμασία του αναγκαίου εργατικού δυναμικού για την αναπαραγωγή της καπιταλιστικής κερδοφορίας , των αστικών εκμεταλλευτικών σχέσεων .
Η έμφαση που δίνει η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ στις υποχρεωτικές βαθμίδες της εκπαίδευσης ( Νηπιαγωγείο , Δημοτικό και Γυμνάσιο ) και λιγότερο στο πιο επικοινωνιακό και αβανταδόρικο ζήτημα της πρόσβασης προς τα ΑΕΙ - ΤΕΙ , έχει τη σημασία της . Πρόκειται για στόχο του ελληνικού αστικού κράτους να προσαρμόσει καλύτερα αυτές τις βαθμίδες , προκειμένου να αποδώσουν προοπτικά οι καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις στην εκπαίδευση με κυρίαρχο στόχο την ολόπλευρη προετοιμασία ( γνωστική , συναισθηματική , βουλητική ) του ανθρώπου ως κύριας παραγωγικής δύναμης που βάζει σε κίνηση τα νέα εργαλεία παραγωγής . Δεν έπιασε κανένας πόνος την Ευρωπαϊκή Ενωση και τον ΟΟΣΑ για τη διαπαιδαγώγηση των νηπίων , όταν κάνουν λόγο για την ανάγκη να φτάσει η συμμετοχή των νηπίων σε δομές προσχολικής εκπαίδευσης στο 90%. Αντίθετα , με όρους καθαρά οικονομικούς η ΕΕ ξεκαθαρίζει : « η έλλειψη επενδύσεων στον τομέα της μάθησης σε μικρή ηλικία συνεπάγεται σημαντικά υψηλότερες διορθωτικές δαπάνες σε μεταγενέστερα στάδια της ζωής , κάτι που είναι λιγότερο αποδοτικό από οικονομική πλευρά ».
Το ίδιο συμβαίνει και με τις εξελίξεις στο σχολείο . Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης φαίνεται να υπάρχει επίγνωση ήδη από το 2007 ότι το σχολείο δεν έχει γίνει αντικείμενο προβληματισμού στο φόντο των μεταρρυθμίσεων και της στρατηγικής της Λισαβόνας , ενώ το 2008 ανακοινώνεται πια ότι « η σχολική εκπαίδευση πρέπει να αποτελέσει κύρια προτεραιότητα στον προσεχή κύκλο της διαδικασίας της Λισαβόνας » .
Από αυτή την άποψη , το « νέο σχολείο » του ΠΑΣΟΚ είναι η προσπάθεια ενσωμάτωσης του ελληνικού αστικού σχολείου στην ευρωενωσιακή ιμπεριαλιστική στρατηγική για την εκπαίδευση . Και ακριβώς επειδή είναι τέτοιος ο χαρακτήρας αυτής της προσπάθειας , υπάρχει δεδηλωμένη στήριξη από όλο το φάσμα του αστικού κόσμου , αλλά και τις δυνάμεις του οπορτουνισμού . Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι στο διάλογο στα πλαίσια του Συμβουλίου Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ( ΣΠΔΕ ), που διεξήχθη από την κυβέρνηση της ΝΔ , το ΠΑΣΟΚ συμμετείχε , ενώ τώρα δηλώνεται ξεκάθαρα από το Υπουργείο Παιδείας ότι έχει λάβει υπόψη , όχι μόνο τη συζήτηση αλλά κυρίως τα συμπεράσματα στα πλαίσια του ΣΠΔΕ . Το κράτος λοιπόν έχει συνέχεια και αυτή εξασφαλίζεται και από την ταξικότητα και της εκπαιδευτικής πολιτικής του . αυτόν Γι ' ακριβώς το λόγο , μην έχοντας περιθώρια άλλης κριτικής , η ΝΔ κάνει λόγο για ασάφεια και απουσία συγκεκριμένων προτάσεων . Στο ίδιο μήκος κύματος και ο ΣΥΝ . Το κείμενο του υπουργείου , τονίζεται στην ανακοίνωσή του , « χαρακτηρίζεται από προχειρότητα , αντιφάσεις και γενικολογίες » , εγκαλείται δε η κυβέρνηση γιατί δεν υπάρχουν επαρκείς οικονομικοί πόροι για να εφαρμοστεί το « νέο σχολείο » ! Εδώ δεν πρόκειται για « προγραμματική αντιπολίτευση » , αλλά για καλοσυνάτη συμβολή στην αποδοχή και την εφαρμογή των μέτρων ...
Το γεγονός ότι υπάρχει συναίνεση πάνω στην κατεύθυνση των μέτρων από το σύνολο του αστικού κόσμου , δεν αρκεί για το κεφάλαιο . Χρειάζεται να οικοδομηθεί η αναγκαία συναίνεση και από τη λαϊκή οικογένεια πάνω στα προβλήματα που υποτίθεται ότι έρχεται να λύσει το « νέο σχολείο » . Στο σημείο αυτό επιστρατεύεται η προπαγάνδα περί απαρχαιωμένου και ξεπερασμένου σχολείου , το οποίο αδυνατεί να ικανοποιήσει τις λαϊκές ανάγκες , διότι δεν είναι ανταγωνιστικό και αυτό μάλιστα φαίνεται στις μέτριες επιδόσεις του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος στις διεθνείς αξιολογήσεις των ιμπεριαλιστικών οργανισμών , του ΟΟΣΑ , της ΕΕ .
Η αστική επιχειρηματολογία περί ξεπερασμένου και απαρχαιωμένου σχολείου εκφράζει , αφενός το αντικειμενικό γεγονός της ανάγκης να λυθούν ζητήματα καθυστερήσεων στην εφαρμογή των αναδιαρθρώσεων και αφετέρου τη σημασία που έχει για το κεφάλαιο η ενσωμάτωση πλατιών λαϊκών μαζών στην κατεύθυνση των αντιδραστικών αλλαγών στην εκπαίδευση . Λαμβάνει υπόψη την επίδραση του λαϊκού κινήματος , το ρόλο του ΚΚ στην αναχαίτιση της επίθεσης .
Η αστική προπαγάνδα , ότι πρέπει να αλλάξει η εικόνα στο τοπίο της εκπαίδευσης , εκμεταλλεύεται τα αδιέξοδα που οι ίδιες οι αστικές κυβερνήσεις δημιούργησαν και πατούν σε αυτά για να δώσουν τη δική τους απάντηση από τη σκοπιά των συμφερόντων του κεφαλαίου σε αυτή την κοινή διαπίστωση ότι « κάτι πρέπει να αλλάξει » . Για τους αστούς , « προβλήματα του σχολείου » σημαίνει δυσκολίες προσαρμογής του σχολείου στις ανάγκες της καπιταλιστικής κερδοφορίας . Για την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα , « προβλήματα του σχολείου » σημαίνει ανικανοποίητη κοινωνική ανάγκη για μόρφωση , για δουλειά με δικαιώματα .
Σε αυτά τα πλαίσια , με αυτήν την αταλάντευτη ταξική γραμμή και κριτήριο πρέπει να απαντήσουμε και στο ζήτημα της αξιολόγησης της εκπαίδευσης από τους διεθνείς ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς : μη σώσουμε και πάμε καλά με βάση τα κριτήριά τους - δεν είναι ζήτημα που πρέπει να αφορά το λαό ! Διότι αυτό που αξιολογείται είναι ακριβώς η ανταγωνιστικότητα του σχολείου και η προσαρμογή του στα κριτήρια των επιχειρήσεων . Αρνούμαστε η εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα να δεχτούν να αξιολογούνται οι ανάγκες τους και τα παιδιά της στο βωμό της ανταγωνιστικότητας και της κερδοφορίας !
Να το χωνέψουμε καλά ! Γύρω από το ζήτημα της αξιολόγησης ή της « κοινωνικής λογοδοσίας » της εκπαίδευσης θα επιδιωχθεί από τους μηχανισμούς του κεφαλαίου να ευαισθητοποιηθούν και μερίδες των λαϊκών στρωμάτων που βιώνουν την απαξίωση του αστικού εκπαιδευτικού συστήματος , να οργανωθούν νέες συμμαχίες του κεφαλαίου με μεσαία στρώματα , να δημιουργηθούν νέοι όροι αναπαραγωγής της εργατικής αριστοκρατίας και στην εκπαίδευση . Απέναντι σε αυτή την προσπάθεια , είναι γραμμή ενσωμάτωσης η οπορτουνιστική επίκληση περί αυτονομίας της εκπαίδευσης και παιδαγωγικής ελευθερίας .
Οι καπιταλιστές δε μασάνε κουτόχορτο . Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι η ανάγκη για « κοινωνική λογοδοσία » όπως καταγράφεται σε κείμενα ιμπεριαλιστικών οργανισμών ( ΕΕ , ΟΟΣΑ ) και υπουργείων Ππαιδείας καπιταλιστικών κρατών ( ΗΠΑ ), εστιάζει στο ζήτημα της παιδαγωγικής και της διδασκαλίας . Αν το κεφάλαιο ήταν τόσο « κοντόφθαλμο » , ώστε να αποτιμά και να αξιολογεί μόνο πόρους δε θα υπήρχε η σαφέστατη διατύπωση στο πλαίσιο της ανανεωμένης στρατηγικής της ΕΕ για την εκπαίδευση : «Η πρώτη πρόκληση είναι να διασφαλιστεί ότι όλοι οι πολίτες μπορούν να αποκτήσουν εγκάρσιες βασικές δεξιότητες όπως μαθαίνω να μαθαίνω και επικοινωνιακές δεξιότητες , αίσθηση πρωτοβουλίας και επιχειρηματικότητας , ψηφιακή ικανότητα , πολιτισμική συναίσθηση και έκφραση , η χρήση των νέων τεχνολογιών . Ολα αυτά πρέπει να αντανακλώνται στα αναλυτικά προγράμματα , στις παιδαγωγικές και στα προσόντα».
Στο έδαφος της κυριαρχίας του μονοπωλίου , της αντίδρασης σε όλα τα επίπεδα , εκδηλώνεται με όλη της την οξύτητα η προσπάθεια εγκλωβισμού της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων στις αστικές εκμεταλλευτικές σχέσεις . Ο άνθρωπος πρέπει να είναι ψυχή τε και σώματι υποταγμένος στην καπιταλιστική κερδοφορία . Αυτό είναι το πραγματικό περιεχόμενο του συνθήματος « πρώτα ο μαθητής » .
Τα κρισιακά φαινόμενα του αστικού σχολείου δεν πρόκειται να εξαλειφθούν . Οσο στόχος του σχολείου θα είναι η αναπαραγωγή των εκμεταλλευτικών αστικών σχέσεων , τόσο θα εντείνονται τα προβλήματα του .
Ο λαός σήμερα έχει πείρα . Η εκδήλωση της καπιταλιστικής κρίσης στο σύνολο των καπιταλιστικών κρατών , ανεξάρτητα από το μείγμα πολιτικής που υλοποιούνταν , ανεξάρτητα από το αν στην κυβέρνηση βρίσκονται σοσιαλδημοκρατικές ή φιλελεύθερες δυνάμεις και κυρίως , ανεξάρτητα από τη θέση των κρατών στο ιμπεριαλιστικό σύστημα , ένα πράγμα δείχνει : τα κρισιακά φαινόμενα είναι σύμφυτα στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής , η κρίση του αστικού σχολείου εκδηλώνεται ανεξάρτητα από τους ρυθμούς εφαρμογής των αναδιαρθρώσεων και το σημαντικότερο , σε κάθε περίοδο η κρίση του αστικού σχολείου αποτελεί ένα « ταρακούνημα » , μια αναπροσαρμογή του σχολείου στις εκμεταλλευτικές αστικές σχέσεις , κρατώντας πάντα ως δεδομένη και αδιαπραγμάτευτη την επίθεση στις μορφωτικές λαϊκές ανάγκες.
Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο . Αυτό που εμποδίζει την ικανοποίηση των λαϊκών μορφωτικών αναγκών είναι η αστική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής που βάζει φρένο στην ανάπτυξη της κύριας παραγωγικής δύναμης , τον άνθρωπο . αυτόν Γι ' ακριβώς το λόγο , η ολόπλευρη ανάπτυξη του ανθρώπου θα μπει στο επίκεντρο της Παιδείας , μόνο όταν μπει στο επίκεντρο της κοινωνίας η σχεδιασμένη ικανοποίηση του συνόλου των αναγκών του . Αυτό είναι το περιεχόμενο που παίρνει η εκπαίδευση στα πλαίσια μιας ανάπτυξης για το λαό και όχι για τα μονοπώλια .
Αυτή η ιδέα πρέπει να μπολιάσει τη δράση των κομμουνιστών μέσα στο λαϊκό κίνημα , να αποτελέσει αντικείμενο των ίδιων των φορέων του κινήματος . Να συνδεθεί με την πάλη για τα προβλήματα που προκύπτουν από τις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις , μέσα από στόχους πάλης που έρχονται σε αντίθεση με την ουσία της αστικής στρατηγικής , με την κερδοφορία του κεφαλαίου , να γίνεται κατανοητή η ανάγκη για αλλαγή στον ταξικό χαρακτήρα της εξουσίας .
Κυριάκος ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ
Μέλος του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ