Οι Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας είναι ένας θεσμός που συνδέθηκε με την προσπάθεια των αστικών κυβερνήσεων στα καπιταλιστικά κράτη να «εξομαλύνουν» (να αντισταθμίσουν όπως λένε) τις πιο τρανταχτές και οξείες συνέπειες από την επέλαση των αναδιαρθρώσεων της δεκαετίας του '70 και του '80 που δημιούργησαν στρατιές ανέργων, «αποκλεισμένων» και απόκληρων όπως επίσης και του ρεύματος των μεταναστών δεύτερης γενιάς που προήλθαν από τη διάλυση των πρώην αποικιών σε κράτη όπως Γαλλία, Μ. Βρετανία, Βέλγιο, αλλά και στις ΗΠΑ.Η διεθνής εμπειρία
Το βασικό συμπέρασμα από την εφαρμογή των Ζωνών Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας σε αυτά τα κράτη είναι το εξής: Μεταμφίεση της σχολικής αποτυχίας σε απόκτηση δεξιοτήτων για παραγωγή πιο φθηνού εργατικού δυναμικού, προώθηση της διαφοροποίησης και του σχολείου της αγοράς, άμεση συμμετοχή των επιχειρήσεων στη λειτουργία του σχολείου. Με λίγα λόγια, το κεφάλαιο πατάει πάνω σε υπαρκτά λαϊκά προβλήματα και με το πρόσχημα της επίλυσής τους τα οξύνει, τα κάνει χειρότερα!
Πιο συγκεκριμένα:
Σε άρθρο στην επιθεώρηση «Οικονομικά της Εκπαίδευσης» για τη γαλλική εμπειρία των Ζωνών, με τίτλο «Πολύ κακό για το τίποτα;» επισημαίνεται ορθά κοφτά:
«Τελικά, και κυρίως, η "θεραπεία" των ΖΕΠ δεν είχε κανένα ορατό αποτέλεσμα στα τέσσερα κριτήρια της μαθητικής επίδοσης: Την απόκτηση τουλάχιστον ενός πτυχίου στο τέλος του σχολείου, την προσέγγιση της 8ης ή 10ης τάξης και την επιτυχία στο Μπακαλορεά. Ισως πιο αξιοσημείωτη είναι η απουσία επίδρασης στο στόχο για απόκτηση κάποιου "χαρτιού" με την έξοδο από το σχολείο, ο οποίος άλλωστε ήταν και ο επιδιωκόμενος στόχος»1.
Στη Μεγάλη Βρετανία που οι Ζώνες λειτούργησαν με την άμεση ευθύνη της τοπικής διοίκησης, των γονιών, αλλά και των επιχειρήσεων τα αποτελέσματα ήταν τα ίδια. Οπως χαρακτηριστικά υποστηρίζει η καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Λιν της Φλόριντα, Βάλερι Στόρι, «παρόλο που οι ΖΕΠ υποσχέθηκαν καινοτομία και επίτευξη στόχων, πρακτικά δεν ήταν τίποτε άλλο από νέους ανθρώπους που πακετάρουν παλιό κρασί σε νέα μπουκάλια»2.
Οι αστοί σπάνε τα κεφάλια τους! «Σπαταλήσαμε 57 εκατομμύρια λίρες και δε μάθανε τίποτα!» γράφει μια βρετανική εφημερίδα3. Γιατί άραγε;
Το πρόβλημα της «σχολικής αποτυχίας», που υποτίθεται ότι έρχονται να λύσουν οι Ζώνες δε λύθηκε και ούτε μπορεί να λυθεί στο αστικό σχολείο που η ταξική του φύση επιβεβαιώνεται καθημερινά και πηγάζει από την άμεση σχέση του με την εκμεταλλευτική καπιταλιστική κοινωνία, αλλά και με τον ιδιαίτερο ρόλο του στην αναπαραγωγή της ταξικής διαστρωμάτωσης. Ισα-ίσα αυτό που τελικά θα οξυνθεί είναι ο λειτουργικός αναλφαβητισμός μεταμφιεσμένος σε δεξιότητες. Ισως αυτό είναι το νόημα της φράσης του υπουργού Παιδείας της Μ. Βρετανίας που το 1998 έλεγε ότι οι Ζώνες ήταν το πείραμα για το σχολικό σύστημα του 21ου αιώνα!
Ο πρόσφατος νόμος της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ για τη Διά Βίου Μάθηση εισάγει το θεσμό των Ζωνών Εκπαιδευτικών Προτεραιότητας, που σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση «αποτελεί καινοτομία στο πλαίσιο του Νέου Σχολείου με βασικό στόχο την άρση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων».
Αυτή και μόνο η εξαγγελία των Ζωνών στην περίοδο που διανύουμε συνιστά πρόκληση και υποκρισία! Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, που σφαγιάζει μορφωτικά δικαιώματα, που εξαπολύει ληστρική επίθεση στη ζωή της λαϊκής οικογένειας, που οδηγεί στη μαθητεία ανήλικα 14 ετών, δεν μπορεί και δε δικαιούται να μιλά για «επιτυχημένη σχολική πορεία όλων των μαθητών», όπως γράφεται στο κείμενο του Νέου Σχολείου. Μέσα σε αυτούς τους μαθητές εννοεί και αυτούς που απολύονται οι γονείς τους, που τους κόβεται η ΔΕΗ, το νερό, που δεν έχουν να πληρώσουν το ενοίκιο; Λίγη τσίπα δεν είναι κακό πράγμα!
Το άγχος της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ για τη σχολική αποτυχία είναι άγχος για την αποτυχία του νέου (ας μην ξεχνάμε ότι η μόρφωση είναι ατομική του υπόθεση!) να προσαρμοστεί στις ανάγκες του εργοδότη. Οταν η ΕΕ λέει ότι είναι πρόβλημα ο μεγάλος αριθμός αναλφάβητων, αυτό εννοεί. Δεν την έπιασε κανένας πόνος για την ολόπλευρη μόρφωση των παιδιών των λαϊκών στρωμάτων. Αλλιώς σκέφτεται: Αν η σχολική αποτυχία είναι μια απάντηση σε αυτά που «ρωτάει» το αστικό εκπαιδευτικό σύστημα, μήπως πρέπει να αλλάξουμε την ερώτηση προκειμένου να λύσουμε το πρόβλημα; Μήπως πρέπει να χαμηλώσουμε τον πήχη και έτσι τα παιδιά των πιο εξαθλιωμένων λαϊκών στρωμάτων να εντάσσονται χωρίς πολλά - πολλά και χωρίς απαιτήσεις στον αέναο κύκλο της εκμετάλλευσης; Ζώνες Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας σημαίνει χαμηλώνω τον πήχη και βαφτίζω την προσαρμογή σχολική επιτυχία!
Ο λαός, οι εργαζόμενοι γονείς, οι εκπαιδευτικοί κατανοούν καθημερινά ότι καμία θεραπεία που προέρχεται από την αστική στρατηγική δεν μπορεί να δώσει λύση στα προβλήματά τους. Οι δυο δρόμοι ανάπτυξης της ελληνικής κοινωνίας αναδεικνύονται περίτρανα και σε αυτό το πεδίο. Την ίδια στιγμή που «δεν υπάρχει σάλιο» για την ικανοποίηση των λαϊκών μορφωτικών αναγκών, οι Ζώνες χρηματοδοτούνται με 15 εκατομμύρια ευρώ από το Δ' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης. Αρα λεφτά για την προώθηση της αστικής στρατηγικής για την Παιδεία δίνονται.
Ο λαός για να ικανοποιήσει τις σύγχρονες μορφωτικές ανάγκες του πρέπει να αντιπαλέψει τα αστικά κόμματα, τις συμβιβασμένες συνδικαλιστικές ηγεσίες παντού, από πάνω μέχρι κάτω.
Η ΓΣΕΕ για παράδειγμα καλούσε την κυβέρνηση της ΝΔ το 2008 να υλοποιήσει τις Ζώνες. Η υπουργός Παιδείας δήλωσε ότι μια σειρά μέτρων της έχουν τη σφραγίδα της ΔΟΕ και της ΟΛΜΕ.
Αντί λοιπόν να προβάλουν αιτήματα ικανοποίησης των σύγχρονων λαϊκών αναγκών, οι δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ, της ΝΔ και του οπορτουνισμού υιοθέτησαν αιτήματα που άνοιγαν το δρόμο στην υλοποίηση των καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων, στην αποδοχή της ουσίας τους. Οι Ζώνες για παράδειγμα ήταν αίτημα σε όλα τα συνέδρια της ΔΟΕ και της ΟΛΜΕ. Ζητούσαν δηλαδή διαφοροποιημένα προγράμματα σπουδών (γιατί αυτό είναι οι Ζώνες) προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι εκπαιδευτικές ανισότητες και κυρίως βάζανε «βούτυρο στο ψωμί» της αστικής προπαγάνδας περί αντισταθμιστικής πολιτικής, σπέρνοντας αυταπάτες για έναν καπιταλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο. Με λίγα λόγια, όχι μόνο αποδοχή των αναδιαρθρώσεων, αλλά και κίνημα «λαγός» των μεταρρυθμίσεων, να διεκδικεί να υλοποιηθούν πλευρές των αντιδραστικών μέτρων στην εκπαίδευση, μάλιστα αυτές που έχουν σοσιαλδημοκρατικό - φιλολαϊκό προφίλ. Τυχαίο; Δε νομίζουμε!
Στο ερώτημα «καλά, εσείς δεν ενδιαφέρεστε για κάποιες βελτιώσεις σήμερα για να ανακουφιστεί η λαϊκή οικογένεια;», εμείς απαντάμε προβάλλοντας άμεσα μέτρα ανακούφισης της λαϊκής οικογένειας. Μέτρα τώρα και στήριξη της λαϊκής οικογένειας, των ανέργων, των μεταναστών για να ανακοπεί η σχολική διαρροή. Μέτρα τώρα για τους φοιτητές και σπουδαστές, παιδιά ανέργων και φτωχών οικογενειών, ώστε να εξασφαλιστεί η δωρεάν στέγαση, σίτιση και μετακίνησή τους. Μόνιμους μαζικούς διορισμούς εκπαιδευτικών και βοηθητικού προσωπικού με μόνιμη σταθερή δουλειά για να καλυφθούν οι σύγχρονες μορφωτικές ανάγκες, να μειωθεί ο αριθμός των μαθητών στην τάξη.
Πρόκειται για αιτήματα στη γραμμή «την κρίση να πληρώσει η πλουτοκρατία», για διεκδικήσεις που εντάσσονται σε μια γραμμή πάλης που συμβάλλει στην κατανόηση της φύσης των αναδιαρθρώσεων, που έρχεται σε ρήξη με την ουσία της αστικής πολιτικής και που προβάλλει αιτήματα που ικανοποιούν τις σύγχρονες λαϊκές ανάγκες, όπως αυτές προσδιορίζονται από το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Χρειάζεται, με λίγα λόγια, μια γραμμή πάλης που θέτει στο επίκεντρο την αντίθεση ανάμεσα στο κεφάλαιο και την εργασία και που παίρνει ξεκάθαρη θέση με το μέρος των δημιουργών του κοινωνικού πλούτου. Αυτήν τη γραμμή πάλης βάζει σήμερα, σε συνθήκες εκδήλωσης της καπιταλιστικής κρίσης, το ΠΑΜΕ και γι' αυτό ακριβώς δέχεται την επίθεση όλων των αστών και μικροαστών που βρίσκουν διανοητική θαλπωρή στα ΜΜΕ του κεφαλαίου.
Η μήτρα των ανισοτήτων, περιφερειακών, εκπαιδευτικών και άλλων, μπορεί να εξαλειφθεί μόνο με μια κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία με κοινωνικοποιημένα τα μέσα παραγωγής. Αντικειμενικά, λοιπόν, η αντιπαράθεση στο κίνημα - και αυτό των εκπαιδευτικών - επικεντρώνεται γύρω από την πορεία ανάπτυξης της χώρας, της διεξόδου για τις λαϊκές ανάγκες, της θέσης της εκπαίδευσης σε αυτή. Γι' αυτό σήμερα δεν αρκεί γενικά και αόριστα η καταγγελία των μέτρων της κυβέρνησης. Για να κάνουμε τους φόβους περί «ανομίας» της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας πραγματικότητα, απαιτείται καθημερινή πάλη ενάντια στις αναδιαρθρώσεις, πάλη ανυπακοής για να μείνουν τα μέτρα «στα χαρτιά».
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. «Economics of education Review» 28 (2009), «The French zones d'education prioritaire: much ado about nothing?».
2. «Florida journal of educational administration and policy», «Can France give education action Zones new life?» (2007).
3. «New statesman», «They wasted £57m, but didn't learn», Francis Beckett, 26 November 2001.
Του
Κυριάκου ΙΩΑΝΝΙΔΗ*
*Ο Κυριάκος Ιωαννίδης είναι μέλος του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ