Ορισμένες πλευρές, με αφορμή τα εγκαίνια της πειραματικής Σχολής Επαγγελματικής Κατάρτισης στο Ηράκλειο της Κρήτης
Προβάλλοντας τη μαθητεία σαν μέσο για την αντιμετώπιση της ανεργίας των νέων, ο ΟΑΕΔ έκοψε την περασμένη Τρίτη την «κορδέλα» της πειραματικής Σχολής Επαγγελματικής Κατάρτισης (ΣΕΚ) στο Ηράκλειο της Κρήτης.
Η σχολή του Ηρακλείου καθώς και αυτή που προηγήθηκε το Δεκέμβρη στην Αθήνα δημιουργήθηκαν με τη συνεργασία μεταξύ του ΟΑΕΔ και του Ελληνογερμανικού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου. Την πρωτοβουλία υποστηρίζουν τα υπουργεία Παιδείας της Ελλάδας και της Γερμανίας και εντάσσεται στην ευρύτερη προσπάθεια εισαγωγής στοιχείων του «γερμανικού μοντέλου» στην επαγγελματική εκπαίδευση της Ελλάδας.
Τη δυνατότητα ίδρυσης πειραματικών επαγγελματικών σχολών, όπως οι παραπάνω, έδωσε ο πρόσφατος νόμος (4186/2013), με τον οποίο η κυβέρνηση προχώρησε στην αναδιοργάνωση της επαγγελματικής εκπαίδευσης με κορμό τη μαθητεία. Με το συγκεκριμένο νόμο, η μαθητεία γενικεύεται στο σύνολο των επαγγελματικών σχολείων και σχολών, από τις σχολές του ΟΑΕΔ όπου περιοριζόταν η εφαρμογή της μέχρι πρότινος, και καθιερώνεται η «τάξη μαθητείας» για τα Επαγγελματικά Λύκεια.
Από τις επιχειρήσεις για τις επιχειρήσεις
Οι πειραματικές σχολές απευθύνονται σε νέους από 18 έως 20 ετών, που είναι τουλάχιστον απόφοιτοι γυμνασίου. Στο πλαίσιό τους λειτουργούν τρεις ειδικότητες: Μαγειρικής Τέχνης, Τουριστικών Μονάδων και Επιχειρήσεων Φιλοξενίας (Ξενοδοχοϋπάλληλοι) και Εστιατορίου - Επισιτισμού.
Η διάρκεια της φοίτησης είναι τριετής και το κάθε έτος διαιρείται σε δύο μέρη: Σε 4 μήνες ενδοσχολικής εκπαίδευσης και 8 μήνες μαθητείας στα ξενοδοχεία. Το κριτήριο της διαίρεσης αυτής σχετίζεται με την τουριστική κίνηση. Η ενδοσχολική εκπαίδευση γίνεται κατά τη διάρκεια της χαμηλής τουριστικής περιόδου, ενώ με την έναρξη της τουριστικής σεζόν ξεκινά η μαθητεία, δηλαδή η εργασία σπουδαστών και σπουδαστριών στις επιχειρήσεις. Οι μαθητευόμενοι θα εργάζονται με 8ωρη βάρδια για 5 μέρες τη βδομάδα. Το ημερομίσθιο της μαθητείας περιορίζεται στο ύψος του 75% του κατώτερου, δηλαδή 16,76 ευρώ με τα σημερινά δεδομένα.
Ενεργό ρόλο στη σύσταση και τη λειτουργία των πειραματικών σχολών έχουν μεγάλες επιχειρήσεις του κλάδου του τουρισμού. Πρόκειται για επιχειρηματικούς ομίλους της Γερμανίας, όπως η TUI και η DEKRA. Η τελευταία, μάλιστα, έχει χρηματοδοτήσει με 25.000 ευρώ, μέσω «δωρεάς» προς τον ΟΑΕΔ, τη σχολή της Κρήτης. Σε αυτές αθροίζονται το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο και οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις («Airotel», «Aldemar Hotels», «Grecotel SA», «Kipriotis», «Robinson Hellas» είναι μερικές μόνο από αυτές), που πρόκειται να δημιουργήσουν θέσεις μαθητείας για τους σπουδαστές των σχολών.
Η ανάμειξη των επιχειρήσεων και των εργοδοτικών φορέων είναι αναβαθμισμένη, στα πρότυπα της Γερμανίας, όπου οι ειδικότητες καθορίζονται από τις επιχειρήσεις και η πιστοποίηση παρέχεται από τα Επιμελητήρια, από τις εργοδοτικές δηλαδή ενώσεις.
Ετσι, στην περίπτωση των πειραματικών σχολών, οι ειδικότητες υπαγορεύθηκαν από τις ανάγκες συγκεκριμένων επιχειρηματικών κλάδων, για φθηνό και προσαρμοσμένο στις απαιτήσεις τους εργατικό δυναμικό. Επίσης, προβλέπονται ειδικές εξετάσεις πιστοποίησης από εξεταστικές επιτροπές, οι οποίες θα συγκροτούνται με ευθύνη του Ελληνογερμανικού Επιμελητηρίου, προκειμένου οι σπουδαστές να αποκτήσουν πτυχίο αναγνωρισμένο στη Γερμανία.
Η ίδρυση και η λειτουργία των πειραματικών σχολών στα παραπάνω πρότυπα αποτελούν μέρος της αναδιάρθρωσης του ΟΑΕΔ, η οποία γίνεται σε συνεργασία και με τις αντίστοιχες υπηρεσίες της Γερμανίας. Η αναβάθμιση του θεσμού της μαθητείας και η προσέλκυση περισσότερων σπουδαστών στις επαγγελματικές σχολές συνιστούν έναν από τους άξονες του «Επαναπροσδιορισμού του Επιχειρησιακού Μοντέλου» του Οργανισμού.
Οι δυο σχολές αποτελούν μόνο το πρώτο βήμα. Ξεκινώντας από τον κλάδο του τουρισμού, από τον οποίο οι μονοπωλιακοί όμιλοι αποκομίζουν μεγάλα κέρδη και προσδοκούν ακόμα μεγαλύτερα, προετοιμάζεται η επέκταση σε περισσότερες σχολικές μονάδες, ειδικότητες και κλάδους.
«Συνταγές» παλιές όσο και η εκμετάλλευση
Μέσα από τη γενίκευση της μαθητείας και τη μεγαλύτερη εμπλοκή τους στην επαγγελματική εκπαίδευση, οι επιχειρήσεις αποβλέπουν σε πολλαπλά οφέλη. Τους δίνεται η δυνατότητα να εξασφαλίζουν την πάμφθηνη εργασία των μαθητευόμενων, αλλά και να προσαρμόζουν τις ειδικότητες στις απαιτήσεις της κερδοφορίας τους, να εκπαιδεύουν το αυριανό εργατικό δυναμικό, ώστε να ανταποκρίνεται ακριβώς σε αυτές.
Την ίδια στιγμή, προσπαθούν να εμφανίσουν τη μαθητεία και τις σχολές που λειτουργούν με βάση αυτή σαν μια «λύση» που τους συμφέρει «όλους». Δηλαδή, όχι μόνο τις επιχειρήσεις, αλλά και το κράτος που απαλλάσσεται - τουλάχιστον εν μέρει - από τη χρηματοδότηση της επαγγελματικής εκπαίδευσης. Οσο για τη νεολαία, το δικό της «όφελος» μοιάζει περισσότερο με εκβιασμό. Η μαθητεία παρουσιάζεται σαν «αντίδοτο» στα μεγάλα ποσοστά της ανεργίας και οι νέοι καλούνται να «επιλέξουν» ανάμεσα στις ουρές του ΟΑΕΔ και στο μεροκάματο του μαθητευόμενου.
Υπενθυμίζουμε πως η δημιουργία θέσεων μαθητείας αποτελεί έναν από τους βασικούς πυλώνες για την εφαρμογή της πολυδιαφημισμένης, από ΕΕ και κυβέρνηση, «Εγγύησης για τη Νεολαία».
Παρά το γεγονός ότι κυβέρνηση και ΕΕ δε διστάζουν να κοροϊδεύουν τους χιλιάδες άνεργους νέους, ακόμα και οι υποστηρικτές της μαθητείας, όταν κάνουν λόγο για τη συμβολή της στην καταπολέμηση της ανεργίας, φροντίζουν να κρατούν μικρό καλάθι. Είναι ενδεικτικός ο τρόπος που περιγράφει το Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας και Ανθρώπινου Δυναμικού (ΕΙΕΑΔ), σε σχετική μελέτη του, το σύστημα της μαθητείας και το στόχο του.
Μεταξύ άλλων σημειώνει ότι σκοπός της μαθητείας είναι «να διαμορφώνει εκπαιδευόμενους μελλοντικούς εργαζόμενους, μεσαίας συνήθως εξειδίκευσης και να τους τροφοδοτεί με "γνώσεις, δεξιότητες, ικανότητες" που έχει ανάγκη ο παραγωγικός ιστός. Τουλάχιστον για κάποια ...λίγα χρόνια».
Μάλιστα, στο ίδιο κείμενο γίνεται η εκτίμηση πως «η "πρώιμη" επαγγελματική εκπαίδευση μπορεί από πλεονέκτημα να μετατραπεί μετά από λίγα χρόνια σε μειονέκτημα, αφού θα έχει αχρηστευθεί σχετικά γρήγορα αν δεν "επικαιροποιηθεί" μέσα από προγράμματα διά βίου μάθησης. Χαμηλή ανεργία των νέων σήμερα, μπορεί να δημιουργήσει ανεργία στους μεγαλύτερης ηλικίας εργαζόμενους αύριο».
Οσο και αν παρουσιάζεται σαν κάτι νέο, στην πραγματικότητα η «συνταγή» της μαθητείας δε φέρνει τίποτα καινούργιο. Διάφορες εκδοχές της εφαρμόζονται εδώ και πολλά χρόνια, όχι μόνο σε χώρες όπως η Γερμανία, αλλά και στην Ελλάδα, μέσα από τις σχολές που λειτουργεί από τη δεκαετία του '50 ο ΟΑΕΔ. Περιττό να σημειώσουμε πως στα χρόνια αυτά η ανεργία δεν εξαφανίστηκε, αλλά ήταν πάντα παρούσα με τις όποιες διακυμάνσεις των ποσοστών της.
Εξάλλου, το πρόβλημα της ανεργίας δεν οφείλεται στην εκπαίδευση, όπως το παρουσιάζουν οι κυβερνήσεις και τα κόμματα της διαχείρισης. Αυτό που γεννά την ανεργία είναι η αναρχία του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Παράλληλα, το κράτος αξιοποιεί το στρατό των ανέργων σαν μοχλό πίεσης προκειμένου να εντείνει την εκμετάλλευση. Μπορεί η καπιταλιστική κρίση να εκτόξευσε τον αριθμό των ανέργων, αλλά πουθενά και ποτέ, ούτε στις φάσεις της ανάπτυξης, ο καπιταλισμός δεν κατάφερε να εξαλείψει την ανεργία, όσο κι αν προσπαθεί να τη συγκαλύψει με διάφορους τρόπους (ημιαπασχόληση, στατιστική καταγραφή με κάλπικα κριτήρια κ.ά.).
Η «σωτηρία» θα έρθει από αλλού
Οι άνεργοι δεν πρέπει να έχουν καμιά προσδοκία ότι τα προβλήματά τους θα λυθούν αν αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο οργανώνεται η επαγγελματική εκπαίδευση. Το χάσμα που υπάρχει σήμερα δεν βρίσκεται ανάμεσα στην εκπαίδευση και την αγορά εργασίας, η οποία ούτως ή άλλως μεταβάλλεται ταχύτατα, λόγω της αναρχίας στην παραγωγή, αλλά ανάμεσα στην παραγωγή με κριτήριο το κέρδος των μονοπωλίων και τις σύγχρονες ανάγκες του λαού και της νεολαίας.
Αυτό που θα λύσει το πρόβλημα των ανέργων δεν είναι να περάσει η εκπαίδευση στα χέρια των επιχειρήσεων, αλλά να βρεθούν τα μονοπώλια και ο πλούτος που παράγεται στα χέρια του λαού. Ετσι ώστε να εξασφαλιστεί δημόσιο και δωρεάν σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, αντί για ακριβοπληρωμένη και με ημερομηνία λήξης κατάρτιση, αλλά και σταθερή δουλειά με σύγχρονα εργασιακά δικαιώματα για όλους, αντί για θέσεις μαθητείας, που αργά ή γρήγορα μετατρέπονται σε θέσεις στις ουρές της ανεργίας.
Ευ. Χαϊντ.