Μπήκε πια ο Δεκέμβρης, αλλά ακόμα τα σχολικά βιβλία δεν έχουν πάει στο σύνολό τους στα σχολεία. Το πρωτοφανές πρόβλημα που δημιουργήθηκε φέτος με απόλυτη ευθύνη της κυβέρνησης, δεν έχει λυθεί ακόμα, παρά τις υποσχέσεις του υπουργείου Παιδείας ότι μέσα στον Οκτώβρη θα εξομαλυνόταν η κατάσταση.
Στην πλειοψηφία τους, τα σχολεία έχουν συμβιβαστεί με το γεγονός ότι διανεμήθηκαν τουλάχιστον τα βασικά βιβλία. Κάποιοι Δήμοι «μπάλωσαν» με φωτοτυπίες τον πρώτο καιρό το πρόβλημα, ενώ ένα μέρος των γονιών αγόρασε βιβλία από το εμπόριο.
Η εικόνα για την κάλυψη των σχολείων με βιβλία από το υπουργείο διαφέρει από περιοχή σε περιοχή, πάντως στο σύνολο της χώρας λείπουν ακόμα πολλοί τίτλοι. Πληροφορίες κάνουν λόγο για ελλείψεις που φτάνουν στο 20% του συνόλου των τίτλων και των τευχών που θα έπρεπε να έχουν στα χέρια τους οι μαθητές, με πιο έντονο πρόβλημα στα β' τεύχη του δημοτικού σχολείου. Η Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδας έκανε σχετική παρέμβαση τη βδομάδα που μας πέρασε, λέγοντας ότι «τα περισσότερα βιβλία ακόμη δεν έχουν φτάσει στα σχολεία», αλλά εξαντλώντας τη διαμαρτυρία της στο ότι «κανείς δεν είχε τη στοιχειώδη ευαισθησία να αναλάβει την ευθύνη και να παραιτηθεί», λες και θα λυθεί το πρόβλημα αν παραιτηθεί η συγκεκριμένη υπουργός, λες και το πρόβλημα που δημιουργήθηκε είναι «προσωπικό»...
Πάντως, δεν υπάρχει αισιοδοξία ότι άμεσα θα εξομαλυνθεί η κατάσταση. Μάλιστα, έντονα ερωτηματικά δημιουργούν τα όσα ακούγονται για τυπογραφεία που έχουν διακόψει την εκτύπωση, γιατί είναι αμφίβολο το πότε θα πληρωθούν για τα σχολικά βιβλία!
Από όποια πλευρά κι αν το δει κανείς, το φετινό μπάχαλο με τα σχολικά βιβλία αναδεικνύει περίτρανα και με δραματικό τρόπο την ανάγκη ενός κρατικού φορέα που θα έχει την αποκλειστική ευθύνη για την εκτύπωση και τη δωρεάν διανομή του συνόλου των σχολικών βιβλίων, σε όλα τα σχολεία, σε όλα τα παιδιά.
Η υποκρισία περί των διαγωνισμών και της «διαφάνειας» για τις προμήθειες και τις αναθέσεις εκτύπωσης των βιβλίων, ότι τάχα γίνονται για να διασφαλίζεται πού πάνε τα λεφτά του λαού και να γίνεται η δουλειά με το μικρότερο δυνατό κόστος για το κράτος, δεν πρέπει να δημιουργεί αυταπάτες στο λαό. Οι διαγωνισμοί τους και η «διαφάνειά» τους προκύπτουν ως ανάγκη στον καπιταλισμό, από τη στιγμή που αρχίζει να μοιράζει το κράτος τη δικιά του δουλειά σε διάφορους μικρούς και μεγάλους καπιταλιστές εργολάβους, οπότε μπαίνει θέμα... «υγιούς ανταγωνισμού». Ετσι, αυτά γίνονται τα κριτήρια που καθορίζουν τελικά πότε πόσα και ποια βιβλία θα φτάσουν στα χέρια των μαθητών κι όχι οι πραγματικές ανάγκες παιδιών και του μαθήματός τους. Για του λόγου το αληθές, πρέπει να θυμίσουμε ότι και τα προηγούμενα χρόνια (από τότε που άρχισε η σταδιακή διάλυση του Οργανισμού Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων και μπήκαν πιο «χοντρά» οι εκδοτικοί οίκοι στο παιχνίδι των σχολικών βιβλίων) είχαμε καθυστερήσεις στη διανομή, άλλοτε μικρότερες κι άλλοτε μεγαλύτερες.
Η μετατροπή της παραγωγής και διανομής των σχολικών βιβλίων σε «μπίζνα» που μοιράζεται σε επιχειρήσεις, προχωράει παράλληλα με τη διάχυση της ευθύνης για τα σχολικά βιβλία, αρχικά από το κράτος στους δήμους και στη συνέχεια στις ίδιες τις σχολικές μονάδες και τους γονείς.
Αυτός ο δρόμος δεν έχει μόνο οικονομικό κόστος για τις λαϊκές οικογένειες, που διπλοπληρώνουν για ό,τι θα έπρεπε να τους παρέχεται δωρεάν. Εχει και εκπαιδευτικό, μορφωτικό κόστος. Γιατί μαζί με τη διάχυση της ευθύνης στους δήμους και στις σχολικές μονάδες, θα προχωράει και η λογική της διαφοροποίησης της γνώσης ανάλογα με τις «δυνατότητες» των μαθητών, της διάσπασης του όποιου ενιαίου χαρακτήρα της εκπαίδευσης διατηρείται σήμερα και εξασφαλίζει ότι αν μη τι άλλο, τα παιδιά πλουσίων και φτωχών διαβάζουν και μορφώνονται στο σχολείο από τα ίδια βιβλία. Πρόκειται για άκρως αντιδραστική εξέλιξη που η εργατική τάξη και τα σύμμαχά της λαϊκά στρώματα πρέπει να εμποδίσουν.
Χρειάζεται επαγρύπνηση και προσοχή, γιατί στο ίδιο αποτέλεσμα της διαφοροποίησης σχολείων και μαθητών μέσω της κατάργησης του κοινού και ενιαίου για όλους σχολικού βιβλίου, οδηγούν και διάφορες ψευτοπροοδευτικές λογικές που εκθειάζουν την δήθεν «ελευθερία της επιλογής»... είτε πρόκειται για την επιλογή του μαθητή ανάμεσα σε δύο τρία παρόμοια βιβλία, είτε για την επιλογή του εκπαιδευτικού για το από ποιο βιβλίο θα διδάξει. Είναι υποκρισία αυτή η «ελευθερία επιλογής». Δηλαδή, τι είσαι «ελεύθερος» να επιλέξεις, αν θα διδάξεις και θα διδαχτείς το 5+5=10 προσθέτοντας μήλα ή πορτοκάλια ή μπάλες;
Μπορεί να μοιάζει εκχυδαϊσμένο το παράδειγμα, αλλά η ουσία του είναι ότι όλα τα παιδιά της ίδιας ηλικίας, ανεξαρτήτως της γεωγραφικής θέσης του σχολείου τους, ανεξαρτήτως της οικονομικής κατάστασης των γονιών τους κ.τ.λ. έχουν τις ίδιες ανάγκες να μάθουν. Σ' αυτήν την αρχή, βασίζεται η ανάγκη για ένα ενιαίο βιβλίο οδηγό για όλα τα παιδιά, που έχουν όλα το ίδιο δικαίωμα στη μάθηση. Από αυτήν τη σκοπιά, η υποκρισία περί διαφορετικών «επιλογών» οδηγεί τελικά και στην ιδιωτικοποίηση του σχολικού βιβλίου, που θα επιλέγεται από το εμπόριο με κριτήριο την εικονογράφηση, την πολυτέλεια του χαρτιού, τα καλολογικά στοιχεία της γλώσσας κ.τ.λ. Γιατί θα μιλάμε για βιβλία με την ίδια ύλη. Αν μιλάμε για επιλογή ανάμεσα σε βιβλία με διαφορετική ύλη, τότε οδηγούμαστε ευθέως στην αντιδραστική λογική της διαφοροποίησης του επιπέδου της μόρφωσης στην οποία αναφερθήκαμε παραπάνω.
Πρέπει, βέβαια, να έχουμε στο μυαλό μας ότι ο ολισθηρός αυτός δρόμος που οδηγεί στην κατάργηση του ενιαίου βιβλίου ή στην κατάργηση των δωρεάν βιβλίων, έχει στρωθεί έντεχνα εδώ και χρόνια από την κυρίαρχη πολιτική. Τα σχολικά βιβλία, τις τελευταίες δεκαετίες είναι απαξιωμένα. Σημαντικό ρόλο έπαιξε σ' αυτό η μαζική αλλαγή των σχολικών βιβλίων προς το χειρότερο, τα τελευταία χρόνια. Ετσι, σε μεγάλο βαθμό, τα παιδιά έχουν στα χέρια τους βιβλία ακατανόητα, βιβλία με λάθη κ.τ.λ. Η επίσημη απάντηση της παρούσας κυβέρνησης απέναντι σ' αυτό το πρόβλημα των «κακών» σχολικών βιβλίων, είναι η όλο και λιγότερη χρησιμοποίησή τους στην εκπαιδευτική διαδικασία και η σταδιακή συμπλήρωση έως και αντικατάστασή τους με «πακέτα μαθημάτων» και «ψηφιακά βοηθήματα». Δηλαδή, η παραπέρα απαξίωση της ίδιας της έννοιας του βιβλίου.
Στην ίδια λογική ήταν βασισμένη και η προτροπή του υπουργείου Παιδείας προς τους μαθητές, για επιστροφή των σχολικών βιβλίων στο τέλος της χρονιάς και είτε επαναχρησιμοποίησή τους είτε πολτοποίησή τους. Είναι μια λογική που υπαγορεύει στους μαθητές ότι το βιβλίο είναι άχρηστο μετά το πέρας του μαθήματος, ότι δεν έχει διαχρονική αξία, δεν υπάρχει λόγος να ανατρέξεις σε αυτό στο μέλλον: Αρα είναι ένα βιβλίο που δεν προσφέρει διαχρονική γνώση!
Παράλληλα, στρώνονταν και ο δρόμος για την αγορά εκπαιδευτικών βιβλίων από το εμπόριο, με τα ξενόγλωσσα βιβλία του Λυκείου να τα αγοράζουν οι σχολικές επιτροπές ή απευθείας οι γονείς, με όλο και πιο συχνό το φαινόμενο να παραγγέλνουν οι δάσκαλοι στους γονείς βιβλία γλώσσας και εκμάθησης γραφής για τα παιδιά του δημοτικού, με την ενθάρρυνση του ίδιου του εκπαιδευτικού συστήματος να δουλεύουν οι μαθητές με βοηθήματα και λυσάρια...
Ομως, η λογική «πονάει το κεφάλι, τότε κόψτο!», με την οποία επιχειρείται η υποβάθμιση του ρόλου του βιβλίου στην εκπαιδευτική διαδικασία, είναι καταστροφική.
Δεν μπορεί να υπάρξει εκπαίδευση, μόρφωση, μάθηση χωρίς βιβλίο.