«Οι χαμηλές επιδόσεις στο διαγωνισμό ΠΙΖΑ» που χρηματοδοτείται από τον ΟΟΣΑ και «η απορρόφηση των αποφοίτων από την αγορά εργασίας απαιτούν άμεσες αλλαγές στο Λύκειο», αναφέρεται χαρακτηριστικά στις εξαγγελίες για το νέο Λύκειο. Με άλλα λόγια, οι αλλαγές είναι απαιτήσεις εκείνων που κατέχουν τον πλούτο, που χρησιμοποιούν τα συμπεράσματα διεθνών ερευνών - αξιολογήσεων, που διενεργούνται από ΟΟΣΑ, για να ντύσουν επιστημονικά - θεωρητικά τις αναδιαρθρώσεις στην εκπαίδευση, που πραγματοποιούνται, προκειμένου να υπηρετήσουν τις απαιτήσεις του κεφαλαίου για φτηνή υποταγμένη εργατική δύναμη.Ανάμεσα στις αλλαγές που προτείνει η κυβέρνηση είναι και «ανασύσταση με νέους όρους των πειραματικών σχολείων»1. Μετά από αξιολόγηση ένας μικρός αριθμός των πειραματικών σχολείων θα λειτουργήσουν ως πρότυπα πειραματικά σχολεία (ΠΠΣ), προκειμένου «να παρέχουν υψηλού επιπέδου εκπαίδευση ... να υποστηρίξουν το στόχο της αριστείας».2 Χαρακτηριστικό του νέου τύπου σχολείου είναι η χρηματοδότησή του «από δωρεές, χορηγίες, κληροδοτήσεις και παροχές τρίτων».3Στα πρότυπα σχολεία θα πραγματοποιηθεί «πειραματική» εφαρμογή «των προγραμμάτων σπουδών και μεθόδων διδασκαλίας, εκπαιδευτικού υλικού οποιασδήποτε μορφής, καινοτόμων και δημιουργικών δράσεων, προγραμμάτων αξιολόγησης της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου και της υλικοτεχνικής υποδομής των σχολικών μονάδων και νέων μοντέλων διοίκησης και λειτουργίας του σχολείου».4 Δηλαδή, τα πρότυπα θα λειτουργήσουν ως μέσο διάχυσης στην εκπαίδευση όλων των αντιδραστικών αναδιαρθρώσεων από αντιεπιστημονικά και αποσπασματικά αναλυτικά προγράμματα μέχρι ανεφάρμοστα αντιπαιδαγωγικά ηλεκτρονικά σχέδια μαθήματος. Ο βαθμός εφαρμογής αυτών των «καινοτομιών» θα είναι ένας από τους κύριους δείκτες αξιολόγησης του εκπαιδευτικού έργου που θα επιβάλλει και αλλαγές στο μοντέλο διοίκησης του σχολείου, ώστε να προωθείται η ανταγωνιστικότητα και η σύνδεση με την αγορά.
Η ανάγκη αλλαγής επιβάλλεται διότι «το μοντέλο της μαζικής και ομογενούς εκπαίδευσης πρέπει - για επιστημονικούς και πρακτικούς λόγους - να παραχωρήσει τη θέση του στη μαζική αλλά διαφοροποιημένη εκπαίδευση»5. Η διαφοροποίηση με στόχο και την «αριστεία» προετοιμάστηκε μέσα από «επιστημονικές» ημερίδες για τους «χαρισματικούς» μαθητές ή μαθητές με υψηλές «ικανότητες». Σε μια από αυτές που διενεργήθηκε το 2005 από το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης στην Αθήνα μεταξύ των άλλων αναφέρθηκαν οι «επιστημονικοί» λόγοι που επιζητούν και αυτή την κατεύθυνση: «Στα σχολεία του 19ου και πρώτου μισού του 20ού αιώνα - στα δευτεροβάθμια κυρίως σχολεία - φοιτούσε ένα μικρό μέρος του νεανικού πληθυσμού της σχολικής ηλικίας, και μάλιστα αυτό που προερχόταν από ανώτερα οικονομικά στρώματα και είχε ως εκ τούτου διασφαλισμένες τις προϋποθέσεις για υψηλές επιδόσεις... οι μεταπολεμικές πολιτικές εκδημοκρατισμού άλλαξαν την κατάσταση... ως μέσο αναφοράς της διδασκαλίας (έγινε) ο μέσος μαθητής... η παγκοσμιοποίηση στην κρατούσα νεο-φιλελεύθερη εκδοχή της, ενίσχυσε το διεθνή ανταγωνισμό. Η καινοτομία της γνώσης ανήγαγε την καινοτομία σε ύψιστη επιδίωξη της κρατικής λειτουργίας... οι χώρες ένιωσαν την ανάγκη να στηριχτούν στο πιο δημιουργικό τμήμα του ανθρώπινου δυναμικού... τα άτομα με αυξημένες ικανότητες ήρθαν στο προσκήνιο και η εκπαίδευσή τους απέκτησε ιδιαίτερο ενδιαφέρον».6 Επιδίωξη του κράτους είναι η καινοτομία της γνώσης και αυτή πραγματοποιείται με τον προσανατολισμό της στα άτομα με «ικανότητες».
Τα πρότυπα σχολεία θα ορισθούν μετά από αξιολόγηση που θα πραγματοποιηθεί από τη διοικούσα επιτροπή των πρότυπων πειραματικών σχολείων (ΔΕΠΠΣ), που θα καθορίσει και τα κριτήρια επιλογής των υπολοίπων μαθητών που θα φοιτήσουν σε αυτά (άρθρο 40,3ι) από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο και θα αποφασίζει για την κατ' εξαίρεση εγγραφή στα πρότυπα μαθητών με πιστοποιημένες «ιδιαίτερες ικανότητες» (άρθρο 40,3ια), ενώ η εισαγωγή στο πρότυπο Λύκειο θα γίνεται μετά από εξετάσεις σε τεστ δεξιοτήτων. Σε συνεχείς εξετάσεις και ψυχομετρικά τεστ αμφιβόλου παιδαγωγικής και επιστημονικής εγκυρότητας θα υποβάλλονται οι μαθητές, προκειμένου να εξασφαλίσουν μια θέση στα «καλά» σχολεία. Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι να επεκταθούν τα φροντιστήρια στο δημοτικό. Με αυτόν τον τρόπο θα υλοποιηθεί και η απαίτηση του αστικού κράτους: «αυτοί που έχουν οικονομική δυνατότητα θα εξασφαλίζουν υψηλές επιδόσεις».
Αρκετά από τα σημερινά πειραματικά εντάχθηκαν «αυτοδίκαια» στην αυτοαξιολόγηση με την αιτιολογία ότι επειδή είναι πειραματικά πρέπει να εφαρμόζουν τις «καινοτομίες». Τα πειραματικά που θα λειτουργήσουν ως πρότυπα θα επιλεγούν μετά από αξιολόγηση από τη ΔΕΠΠΣ του φακέλου που θα υποβάλλει το σχολείο, ενώ και μετά τον ορισμό του ως πρότυπο, το σχολείο θα υποβάλλεται σε συνεχείς αξιολογήσεις αναφορικά με το αν εφαρμόζει την εκάστοτε αντιεκπαιδευτική κυβερνητική πολιτική.
Οι εκπαιδευτικοί των πειραματικών σχολείων καλούνται να υποβάλουν φάκελο στο τέλος του σχολικού έτους 2012, προκειμένου να αξιολογηθούν και όσοι κριθούν «ικανοί» παραμένουν στο πρότυπο για πέντε χρόνια. Κριτήρια επιλογής του εκπαιδευτικού στην πλειονότητα είναι η προφορική συνέντευξη στη ΔΕΠΠΣ, που θα εκτιμά την προσωπικότητα του εκπαιδευτικού, οι προηγούμενες αξιολογικές εκθέσεις του εκπαιδευτικού και η συμβολή του εκπαιδευτικού σε καινοτόμες δράσεις (π.χ. συμμετοχή σε προγράμματα επιχειρηματικότητας). Η μορφή και το περιεχόμενο της αξιολόγησης για επιλογή εκπαιδευτικού είναι τέτοια που θα εξασφαλίζει ότι ο εκπαιδευτικός που θα υπηρετήσει στα πρότυπα θα είναι ενεργός υποστηρικτής και εφαρμοστής της αστικής ιδεολογίας και πολιτικής. Οσοι δεν πληρούν αυτά τα κριτήρια, χάνουν την οργανική τους θέση και τίθενται στη διάθεση της περιφέρειας στο τέλος του σχολικού έτους 2011-2012. Αλλά και εκείνοι που θα κριθούν «ικανοί» μετά από 2 πενταετίες υπηρέτησης στο πρότυπο πάλι τίθενται στη διάθεση της περιφέρειας! Αυτό σημαίνει αξιολόγηση ποιότητας εκπαιδευτικού έργου: ακόμα και θετική να είναι η αξιολόγηση οδηγεί στην κατάργηση της οργανικής θέσης.
Η δήθεν «ακομμάτιστη» ΕΛΜΕ - προτύπων συμμετείχε και συνέβαλε με προτάσεις στο αντιδραστικό νομοσχέδιο. Σε ανακοίνωσή της (13-4-2011) χαρακτηρίζει θετικό σε γενικές γραμμές το νομοσχέδιο. Ορισμένες «ενστάσεις» που καταγράφει αφορούν δευτερεύοντα ζητήματα, αναφορικά με το πόσα θα είναι τα πρότυπα, τον τρόπο που θα καταργείται (αποχαρακτηρίζεται) ένα πειραματικό, τα «αξιοκρατικά κριτήρια» σύνταξης φακέλου αξιολόγησης εκπαιδευτικού, γιατί όλο το προηγούμενο διάστημα ήταν ενεργός υποστηρικτής και εφαρμοστής της αξιολόγησης. Αφήνει στο απυρόβλητο την ουσία του αντιδραστικού νομοσχεδίου γιατί πρωτοστάτησε στο σχεδιασμό του. Τώρα προτείνει μεταβατικές ρυθμίσεις για τους εκπαιδευτικούς που έχουν οργανική θέση στα πειραματικά, δηλαδή να μη χάσουν την οργανική τους θέση την επόμενη χρονιά, αλλά μετά από μια πενταετία...
Την περίοδο που από τη μια ανακοινώνονται οι συγχωνεύσεις-καταργήσεις σχολείων και δημιουργούνται «πολυδύναμα» σχολεία της αγοράς και της ημιμάθειας για να υποδεχτούν το νέο σχολείο, από την άλλη δημιουργούνται λίγα πρότυπα σχολεία με στόχο την αριστεία. Με αυτό τον τρόπο υλοποιείται η βασική κατεύθυνση του αστικού κράτους: Οι λίγοι θα προετοιμάζονται για να γίνουν το αυριανό διευθυντικό δυναμικό, οι πολλοί θα καταρτίζονται για να γίνουν φθηνοί, ευέλικτοι, υποταγμένοι εργαζόμενοι.
Σε αυτό το «καλό» σχολείο που θα προετοιμάζει το δυναμικό «στο οποίο θα στηριχθεί η κοινωνία», δηλαδή το αστικό κράτος, θα ενταθεί η προώθηση του ανορθολογισμού στη σκέψη, η παραχάραξη της επιστήμης και της ιστορίας, θα ενταθεί η ασυναρτησία και η αστική προπαγάνδα, γιατί θα διδάσκει τη στρεβλή αντανάκλαση της πραγματικότητας για να προπαγανδίζει το αιώνιο του καπιταλισμού. Αυτό το «καλό» σχολείο θα καλλιεργεί τον ατομικισμό και τον ανταγωνισμό, την αποσπασματικότητα, τη μονομέρεια, τη διαστρέβλωση του φυσικού και κοινωνικού γίγνεσθαι μέσα από την αστική προπαγάνδα, επομένως δεν μπορεί να διαπλάσει ολόπλευρες προσωπικότητες.
Η αστική τάξη δεν μπορεί και δε θέλει να προσφέρει στους σημερινούς μαθητές και αυριανούς εργαζόμενους εκείνη τη μόρφωση που θα τους βοηθήσει να κατανοήσουν τον κόσμο στην ενότητά του, τα ιστορικά όρια του καπιταλισμού και το ρόλο τους στην εξέλιξη της κοινωνίας. Οσο προχωρούν οι αναδιαρθρώσεις στην εκπαίδευση τόσο γίνεται πιο φανερό ότι ο καπιταλισμός δεν μπορεί να υπερασπιστεί το δικαίωμα να μορφώνονται τα παιδιά της λαϊκής οικογένειας. Αυτοί που κατέχουν την πολιτική εξουσία και τον πλούτο αποφασίζουν ποιοι και πόσο θα έχουν πρόσβαση στη γνώση.
Υπάρχει πλούτος και γνώση. Η ανάπτυξη της παραγωγής και της επιστήμης δίνουν τη δυνατότητα να φτιάξουμε τη ζωή που μας ανήκει και να θέσουμε τους όρους που την εξασφαλίζουν: Λαϊκή εξουσία και λαϊκή οικονομία. Μόνο τότε το αίτημα «ένας λαός μία παιδεία» μπορεί να γίνει πραγματικότητα.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Πρόταση για το νέο Λύκειο σ. 11
2. Θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας πρότυπων Πειραματικών σχολείων, άρθρο 36.
3. Ο.π. άρθρο 38
4. Ο.π. άρθρο 36
5. Πρακτικά 24ηςσυνεδρίασης της ολομέλειας ΣΠΔΕ 21/2/2011, σ. 11.
6. Ματθαίου Δ. πρακτικά ημερίδας με θέμα εκπαίδευση παιδιών με υψηλές ικανότητες μάθησης.
Μαργαρίτα ΚΟΥΣΑΘΑΝΑ
Μέλος της Συντακτικής Επιτροπής του περιοδικού «Θέματα Παιδείας»