Αναθεματίζουν την «παπαγαλία», όλα τα «παπαγαλάκια» της «νέας» παιδαγωγικής. Ομως τα μέτρα που παίρνουν ενισχύουν και την παπαγαλία και τους ταξικούς φραγμούς. Αλλά η ουσία ξεχωρίζει από κάποιες πλευρές των δηλώσεών τους: «...θα έχουν λιγότερα μαθήματα, λιγότερη ύλη ... φεύγουμε απ' το Λύκειο της επαχθούς ύλης»1... Μάλιστα, κάποιοι «γκουρού» της «παιδαγωγικής» της «νέας τάξης» ομολογούν: «Η απομνημόνευση είναι χάσιμο χρόνου, αφού η Google είναι μόνο ένα κλικ μακριά σας... η μάθηση με απομνημόνευση πλησιάζει στο τέλος της... οι μαθητές πρέπει να διδάσκονται να διαχειριστούν καλύτερα τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες online... Οι εκπαιδευτικοί δεν είναι πλέον πηγή γνώσης... Το διαδίκτυο είναι»2.
Ετσι «προχωρούν» κι εδώ. Λιγοστεύουν κι υποβαθμίζουν τη ύλη. Ταυτίζουν έντεχνα την «παπαγαλία» με κάθε είδους «απομνημόνευση», χτυπώντας έτσι μια πλευρά της διαδικασίας της οικοδόμησης της γνώσης. Κι έτσι όταν λένε «μην παπαγαλίζεις» εννοούν «μη μάθεις». Καλλιεργούν άρνηση της ανάγκης της μνήμης και άρα συνολικά της μόρφωσης και της γνώσης. «Δε χρειάζεται» λένε «πια να μαθαίνεις». Η γνώση υπάρχει στο internet. Μόνο που δεν είναι «δική σου». Και δεν είναι «γνώση»: Είναι πληροφορίες χύμα. Ο υπολογιστής από εργαλείο γίνεται «αποκλειστικός φορέας της γνώσης». Ούτε βιβλίο χρειάζεται, ούτε και καθηγητής, ούτε τύποι και κανόνες. Γιατί να μάθεις την προπαίδεια; Υπάρχει το κομπιουτεράκι. Γιατί να μάθεις κανόνες γραμματικής; Εχει αυτόματη διόρθωση το κομπιούτερ! Γιατί να υπάρχουν μαθήματα; Τώρα χρειάζονται οι «εργασιούλες» και η διαθεματικότητα. Είναι δύσκολο ένα κομμάτι της ύλης; Θα στο αφαιρέσουμε. Και τέλος πάντων ...μην το μάθεις εσύ. Ο καθένας θα μάθει ό,τι μπορεί.
Κι οι «νέες» μέθοδοί τους στην ίδια κατεύθυνση είναι: «Η εξίσωση χ2-5χ+6=0 έχει ρίζα τον αριθμό 0, 1 ή 2;» Ελέγχεις κάθε αριθμό αν επαληθεύει την εξίσωση. Κι αυτός που ...«έλυσε» την άσκηση δεν ξέρει να λύνει εξισώσεις δευτέρου βαθμού. Κρίση; Καμία. Γνώση; Καμία. Παρατηρητικότητα! Σαν τα τεστ του διαγωνισμού της «ΡΙSΑ».
Ετσι ο κάθε μαθητής «οικοδομεί» τη γνώση του, χαράζει μια δική του αυτόνομη σχολική πορεία μέχρι όπου μπορεί. Καταδικασμένος να μην «κατασκευάσει» ποτέ στο μυαλό του τη γνώση που οικοδόμησε η ανθρωπότητα στα 3.000 τελευταία χρόνια.
Ο στόχος τους είναι ένας: Τα παιδιά της εργατικής τάξης όχι μόνο να μην μπορούν να αποκτήσουν τη γνώση, λόγω των φραγμών στη μόρφωση, αλλά να μη θέλουν κιόλας.
«Κατάρα στην απομνημόνευση» λένε για την παπαγαλία. «Από μόνη της η απομνημόνευση δεν είναι αρκετή. Αλλά δεν μπορεί να λείπει από την προσπάθεια του μαθητή να μάθει» λέμε εμείς. Οποιος δεν ξέρει την προπαίδεια, δεν την έμαθε ποτέ απ' έξω. Οποιος έμαθε ότι «τα ρήματα που τελειώνουν σε "ο" γράφονται με ωμέγα» δεν έγινε «παπαγάλος». Τις ταυτότητες της άλγεβρας πρέπει να τις μάθεις, αφού πρώτα καταλάβεις πώς αποδεικνύονται, εξασκείσαι στην εφαρμογή τους, αποκτάς ευχέρεια, τις ξέρεις. Τους τύπους της φυσικής πρέπει να τους μάθεις, να νιώσεις τι εννοούν, ποια μεγέθη συνδέουν και με ποιον τρόπο, να δεις ότι λύνονται όπως και οι εξισώσεις των μαθηματικών, να λύσεις αρκετές για να εξοικειωθείς. Τις χρονολογίες της ιστορίας τις μαθαίνεις για να μπορείς να δεις πώς συνδέονται τα διάφορα ιστορικά γεγονότα, πώς επιδρά το ένα στο άλλο και μαζί με τις πηγές να βγάζεις συμπεράσματα για τις αιτίες και τα αποτελέσματα.
Η μνήμη και η απομνημόνευση είναι λοιπόν απαραίτητη στη διαδικασία της μάθησης.
Μαθητές που καταλαβαίνουν πολύ καλά, αν δε «διαβάσουν» κι αν δεν εφαρμόσουν αυτό τον τύπο ή κανόνα, πολλές φορές και με διαφορετικούς τρόπους, δεν τους μένει τίποτα. Κι αν δεν το εξασκήσουν συστηματικά, πάλι δεν το μαθαίνουν.
«Ερευνα, υπό τον δρα Τζέφρι Κάρπικε του Πανεπιστημίου Περντιού των ΗΠΑ, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι παραδοσιακές μέθοδοι διδασκαλίας στην τάξη, που περιλαμβάνουν την απομνημόνευση χρονολογιών και τύπων, είναι καλύτερες στο να αποτυπώνουν τις γνώσεις στο νου των μαθητών, σε σχέση με άλλες πιο "σύγχρονες" εκπαιδευτικές μεθόδους που αποφεύγουν την απομνημόνευση»3.
Αλλη μελέτη αναφέρει: «Η γνώση αποτυπώνεται όταν γράφουμε και όχι όταν πληκτρολογούμε... Οι μαθητές που γράφουν με το χέρι τους, αντί να πληκτρολογούν σε έναν υπολογιστή, μαθαίνουν καλύτερα. Το ίδιο συμβαίνει και με όσους διαβάζουν από ένα βιβλίο, αντί από μια οθόνη. Ο συγκριτικός έλεγχος του εγκεφάλου έδειξε ότι οι άνθρωποι που γράφουν με τον "παραδοσιακό" τρόπο, εμφανίζουν ενεργοποίηση της περιοχής του Μπροκά, ενώ οι "μοντέρνοι" καθόλου»4.
Τα προηγούμενα παραδείγματα απαντούν σ' αυτό. Στο ελληνικό αστικό σχολείο μέχρι τώρα «μαθαίνουν» χωρίς να μπορούν να συνδυάσουν, να εξηγήσουν και να εμβαθύνουν. Η βαθμοθηρία και ο ανταγωνισμός, από πολύ νωρίς δημιουργούν στο μαθητή πιέσεις που τον οδηγούν θέλει δε θέλει στην παπαγαλία. Το ίδιο και το κυνήγι της ύλης, των εξετάσεων, τα φροντιστήρια. Ο μαθητής πείθεται απ' τους γονείς του, τους δασκάλους του και την εμπειρία του ότι το καλύτερο που έχει να κάνει είναι να παπαγαλίζει, γιατί αυτό «μετράει». Δεν του έχει δείξει κανείς έναν άλλο δρόμο για τη γνώση.
Αραγε με τα μέτρα και τις μεθόδους που φέρνουν τα υπουργεία Παιδείας, αντιμετωπίζεται αυτό το φαινόμενο; Με τη μείωση και την υποβάθμιση της ύλης, την αφαίρεση από την ύλη κάθε επιστημονικής έννοιας και αιτιολόγησης, την αντικατάσταση των νόμων και των επιστημονικών δεδομένων από στατιστικές, από συλλογή εντυπώσεων, από το ίντερνετ που το ρωτάς για τον Κρόνο και σου βγάζει αστρολογικές προβλέψεις... αντιμετωπίζουν την αδυναμία κριτικής σκέψης; Με τα βιβλία των μαθηματικών του «περίπου», του ηλεκτρονικού υπολογιστή απ' την Γ' Δημοτικού, τα βιβλία που δεν έχουν μέσα κανόνες και θεωρία, που δεν μπορεί ο μαθητής να κάνει επανάληψη... θα χτυπήσουν την παπαγαλία και το φροντιστήριο; Με τα βιβλία της γλώσσας με τη... μαρουλοσαλάτα, που δεν έχουν γραμματική και κανόνες σύνταξης, θα χτυπηθεί η ασυναρτησία; Με την ανταγωνιστικότητα μέσα στην τάξη νομίζουν ότι θα χτυπήσουν την «παπαγαλία»;
Τώρα πάνε ένα βήμα παρακάτω: Λένε «η γνώση υπάρχει κάπου. Βρέστε την όπως μπορείτε». Κι όποιος χτίσει έτσι «οικοδομή»... ας μου γράψει.
Υποτίθεται λοιπόν ότι αυτό που χρειάζεται να λύσουμε είναι το «πώς θα μάθουν όλα τα παιδιά γράμματα». Αυτοί που προωθούν την κατηγοριοποίηση των σχολείων, των τάξεων και των μαθητών, που συνέταξαν και εξέδωσαν αυτά τα «νέα βιβλία», που διατηρούν το ανισότιμο διπλό σχολικό δίκτυο, που νομιμοποίησαν την παιδική εργασία, προφανώς δεν έχουν αυτόν το στόχο. Οι κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ και ΝΔ, τα κόμματα της πλουτοκρατίας, οι συμβιβασμένες συνδικαλιστικές ηγεσίες, οι «παιδαγωγοί» της αδρής ανταμοιβής δε χωράνε στην αγωνία του εργαζόμενου λαού. Είναι εχθροί μας.
Τα πράγματα είναι απλά: Οποιος θέλει πράγματι όλα τα παιδιά να μαθαίνουν γράμματα, ας μη γίνει συνένοχος των μεταρρυθμίσεων της «νέας τάξης» κι ας συμβάλει στο να έχουμε σχολεία με λίγους μαθητές στην τάξη, με μαθητές που νιώθουν ασφαλείς και χωρίς προβλήματα επιβίωσης απ' το σπίτι τους, με δασκάλους με παιδαγωγική μόρφωση, ικανοποιημένους και χωρίς άγχη, με βιβλία εξαιρετικά, με συνεχή αλληλεπίδραση θεωρίας και πράξης μέσα στην τάξη. Ολοι οι μαθητές πρέπει να μπορούν, να θέλουν, να ονειρεύονται τη μόρφωση και την επιστήμη. Κι ο δάσκαλος θα πονά για το αν οι μαθητές του καταλαβαίνουν κι αγαπούν αυτό που μαθαίνουν. Κι η αγωνία του θα είναι μόνο στο πώς θα βοηθήσει τους πιο «αδύναμους».
Τότε οι μαθητές θα μπορούν να μαθαίνουν καλά, ακόμα και τα πιο δύσκολα πράγματα. Τότε δε θα υπάρχει κανένας που να μην ξέρει ότι η Γη γυρίζει, η ιστορία εξελίσσεται με βάση τους δικούς της νόμους, ότι τη σφραγίδα τους τη βάζουν οι λαοί, ότι η εξέλιξη συνεχίζεται και το σύμπαν είναι μπροστά μας για να το ανακαλύψουμε.
Ποιος τα δικαιούται αυτά; Ολοι μας. Ποιος μπορεί να τα κάνει αυτά; Εμείς. Εγινε ποτέ αυτό; Βέβαια. Η πρώτη απόπειρα οικοδόμησης του σοσιαλισμού αυτό δείχνει.
Το «νέο σχολείο» λοιπόν θα έρθει και θα είναι το σχολείο της λαϊκής εξουσίας. Της κοινωνίας όπου ο εργαζόμενος θα επωφελείται από το προϊόν του κόπου του και της παραγωγής του. Είτε αυτό είναι υλικό, είτε είναι πνευματικό - επιστημονικό. Και θα είναι ένα σχολείο που θα πείθει όλους τους μαθητές του πως όλα μπορούν να τα μάθουν. Ενα σχολείο όπου οι μαθητές, απαλλαγμένοι από τις αλυσίδες του σημερινού συστήματος, θα ανοίγουν τα φτερά τους για έναν καλύτερο κόσμο. Τέτοιο που δικαιούμαστε όλοι μας.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
1. Χριστοφιλοπούλου 3/4/2011.
2. Don Tapscott, που θεωρείται κορυφαίος σχολιαστής στην εποχή του διαδικτύου, στους «ΤΙΜΕS».
3.Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Science», στους «Τάιμς της Νέας Υόρκης» και στην «Τέλεγκραφ». http://www.sciencemag.org/content/early/2011/01/19/science.1199327».
4. Ερευνα υπό την καθηγήτρια Αν Μάνγκεν του Πανεπιστημίου Στάβανγκερ στη Νορβηγία και δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Advances in Haptics», στη Βρετανική «Τέλεγκραφ» και στην «Ημερησία» 21/1/2011.
Μάνος ΔΟΥΚΑΣ
Μέλος της Πανελλαδικής Γραμματείας Εκπαιδευτικών του ΠΑΜΕ