Το «νέο Λύκειο» - αντιδραστική τομή ενάντια στα μορφωτικά δικαιώματα της νεολαίας

Το υπουργείο Παιδείας έχει θέσει ως στόχο από το Σεπτέμβρη του 2011 πάνω από 100.000 μαθητές της Α' Λυκείου να ενταχθούν στο «Νέο Λύκειο». Πρόκειται για εξέλιξη που πρέπει να βρει προετοιμασμένο από κάθε άποψη - ιδεολογικά, πολιτικά, οργανωτικά - το λαϊκό κίνημα καθώς σε αυτό το ζήτημα αντικειμενικά συναντιούνται τα Συντονιστικά Αγώνα των μαθητών, το ΜΑΣ, το ΠΑΜΕ, η ΠΑΣΥ, η ΠΑΣΕΒΕ. Πρώτα απ' όλα όμως είναι τεράστια η ευθύνη των κομμουνιστών να μπουν μπροστά, να αποκαλύψουν με πειστικότητα και επιχειρήματα την αντιδραστικότητα του «Νέου Λυκείου», να αναμετρηθούν με την κυβερνητική προπαγάνδα, να αναδείξουν την εναλλακτική πρόταση για το ενιαίο δωδεκάχρονο σχολείο, το καινούριο που αυτή φέρνει και τα προβλήματα που θα λύσει, να οργανώσουν παντού τη λαϊκή δράση και αντεπίθεση δίνοντας διέξοδο στην αγωνία της λαϊκής οικογένειας να μορφώσει τα παιδιά της.

Δημοσιεύματα του αστικού Τύπου προετοιμάζουν το έδαφος για να δεχθεί ο λαός τις αλλαγές ως θετικές, που δίνουν μια κάποια λύση στο πρόβλημα του Λυκείου. Ομως, οι γενικές κατευθύνσεις για το «Νέο Λύκειο», που έχουν δοθεί ήδη στη δημοσιότητα από το κείμενο του υπουργείου Παιδείας για το «Νέο σχολείο» (Απρίλης 2010), δεν αφήνουν κανένα περιθώριο παρερμηνείας:

«Οι αλλαγές στο επίπεδο του Λυκείου είναι οργανικά ενταγμένες στις συνολικές αλλαγές και αναβάθμιση της ποιότητας στις βαθμίδες της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Το Πρόγραμμα Σπουδών του Λυκείου οργανώνεται ταυτόχρονα με αυτό της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Ενώ παράλληλα οργανώνεται και ο τρόπος πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Αναδιοργανώνονται πλήρως οι δύο τελευταίες τάξεις του Λυκείου. Θα μειωθεί ο σημερινός υψηλός αριθμός μαθημάτων χωρίς να μειωθεί ο συνολικός χρόνος εργασίας μαθητών και εκπαιδευτικών, ενώ ο περιορισμένος αριθμός γνωστικών αντικειμένων θα αντιστοιχεί σε ορισμένα υποχρεωτικά μαθήματα κορμού και σε μαθήματα επιλογής. Οι εισαγωγικές εξετάσεις θα διεξάγονται σε εθνικό επίπεδο κεντρικά, αλλά πλέον τα θέματα θα επιλέγονται από σχετική τράπεζα, στην οποία περιλαμβάνεται πληθώρα θεμάτων σταθμισμένης δυσκολίας. Τα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα ορίζουν τους όρους που λαμβάνονται υπόψη για την εισαγωγή φοιτητών στα τμήματά τους» 

• Η δομή του «Νέου Λυκείου» θα χαρακτηρίζεται από έντονη διαφοροποίηση στο πρόγραμμα σπουδών μέσω των ομάδων μαθημάτων επιλογής. Η εξέλιξη αυτή συνιστά αντιδραστική στροφή. Το υπουργείο Παιδείας δηλώνει ξεκάθαρα ότι δε χρειάζεται όλοι να έχουν γενική μόρφωση. Στο «Νέο Λύκειο» των τριών βασικών μαθημάτων και των πολλών επιλογών θα κυριαρχεί η ατομική διαδρομή του κάθε μαθητή, ένα πρόγραμμα αποσπασματικών γνώσεων σε ευθεία αντιστοιχία με τις δεξιότητες που θέλει το κεφάλαιο για εργατική δύναμη φθηνή και ευέλικτη. Η ταξικότητα εντός του Λυκείου θα εκφράζεται με την τοποθέτηση των μαθητών στη βάση των επιπέδων δυσκολίας. Η ουσία είναι ότι θέλουν τα παιδιά των λαϊκών στρωμάτων να αποδεχθούν από νωρίς ότι θα έχουν χαμηλές απαιτήσεις και ότι γι' αυτό θα ακολουθούν τα πιο εύκολα επίπεδα.
• Αν θέλουμε να συνοψίσουμε την ουσία του «Νέου Λυκείου» θα λέγαμε ότι αυτό θα είναι πιο στενά προσαρμοσμένο στη διαδικασία πρόσβασης σε ΑΕΙ - ΤΕΙ. Οχι μόνο δεν ενισχύεται ο υποτιθέμενος αυτόνομος μορφωτικός ρόλος του Λυκείου, όπως ισχυρίζεται η κυβέρνηση, αλλά, αντίθετα, το «Νέο Λύκειο» μετατρέπεται καθαρά σε εξεταστικό κέντρο. Για παράδειγμα, η πολλαπλότητα επιλογών στους θεματικούς κύκλους αναμφίβολα σημαίνει από νωρίς επιλογή σχολής σε ΑΕΙ - ΤΕΙ. Μάλιστα, η πρόσβαση σε Σχολή και όχι σε Τμήμα θα οξύνει τους φραγμούς, θα εντείνει την ανάγκη φροντιστηρίου σε όλο το μήκος και το πλάτος του Λυκείου αλλά και του προπαρασκευαστικού έτους. Πρόκειται για μια αναγκαία αστική προσαρμογή σε επίπεδο Ελλάδας καθώς στην πλειονότητα άλλων καπιταλιστικών κρατών το Λύκειο αποτελεί διακριτή βαθμίδα περάσματος στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και αντίστοιχα η Τεχνική και Επαγγελματική Εκπαίδευση (ΤΕΕ) αποτελεί και αυτή διακριτή βαθμίδα παραγωγής ενός ακόμα πιο φθηνού εργατικού δυναμικού.
• Το «Νέο Λύκειο» συνδέεται άμεσα με τις αλλαγές στην ΤΕΕ στη γραμμή της δήθεν «αναβάθμισης και ελκυστικότητας της ΤΕΕ» που είναι στρατηγική της ΕΕ, με την επιδίωξη να ανταποκριθεί περισσότερο η ΤΕΕ στις ανάγκες της αγοράς. Σε αυτό το μήκος κύματος συμφωνούν όλοι στο ότι πρέπει να «ενισχυθεί» η ΤΕΕ ως χώρος στον οποίο θα διοχετεύεται το αυξημένο μαθητικό δυναμικό που δε θα καταφέρνει να προχωρήσει στη βαθμίδα του Γενικού Λυκείου. Γι' αυτό το λόγο πρέπει να κρατήσουμε το γεγονός ότι η πρόταση αφορά τη Β' και Γ' Λυκείου, υπονοώντας επί της ουσίας ότι στην Α' Λυκείου θα υπάρχει ένα ακόμη περιθώριο για ξεσκαρτάρισμα και για άμεση διασύνδεση (κινητικότητα) ΤΕΕ με Λύκειο. Το ξεσκαρτάρισμα αυτό θα επιτυγχάνεται με την άμεση επαφή του μαθητή με το επίπεδο δυσκολίας των επόμενων τάξεων και την άμεση ή και έμμεση αποθάρρυνσή του (με την αξιοποίηση του ΣΕΠ, κ.ά.) και σαφώς θα εκφράζει την κοινωνική του θέση και προοπτική. Θα αξιοποιείται βέβαια και το καρότο των προσόντων και της δήθεν πρόσβασης στο επάγγελμα στην ΤΕΕ.
• Οι συγχωνεύσεις - καταργήσεις σχολικών μονάδων αποτελούν μοχλό στη διαμόρφωση του «Νέου Λυκείου». Για να βρει μεγάλο αριθμό πελατών ο χορηγός, για να αξιολογηθεί το σχολείο ως αυτόνομη μονάδα (βλ. νόμος για αξιολόγηση σχολικής μονάδας) με ευθύνη για τα οικονομικά του, απαιτείται να λειτουργήσει με όρους «οικονομίας κλίμακας», δηλαδή πιο επιχειρηματικά. Ταυτόχρονα, το «Νέο Λύκειο» πρέπει να είναι «εύρωστο» για να χωρέσει τον πολυπληθή αριθμό ειδικοτήτων εκπαιδευτικών που θα στηρίζουν τη διαφοροποίηση και τις «καινοτόμες» αστικές παιδαγωγικές, την επιχειρηματικότητα, τις διάφορες αγωγές σε σύνδεση και με την «τοπική κοινωνία», δηλαδή τις επιχειρήσεις.

Είναι, λένε οι αστοί, αναγκαίο να μειωθούν τα μαθήματα για να απαλλαχτεί ο μαθητής και η οικογένειά του από το άγχος και από το φροντιστήριο.

Καταρχήν είναι πρόκληση, αυτοί που ξεζουμίζουν το λαό, που σπρώχνουν τα παιδιά του στην ανεργία να κόπτονται για το άγχος της λαϊκής οικογένειας. Ας περάσουμε όμως στην ουσία. Αυτό που θέλουν είναι να ισοπεδώσουν προς τα κάτω τη μόρφωση των παιδιών του λαού, θέλουν να πείσουν ότι γι' αυτούς που προορίζονται για εργάτες δε χρειάζεται προσπάθεια για διάβασμα, απλά και μόνο αναζήτηση και γκουκλάρισμα στο Ιντερνετ.

Γι' αυτό η βασική εκπαίδευση μετατρέπεται στο ελάχιστο μορφωτικό υπόβαθρο σε ένα μίνιμουμ γραφής, ανάγνωσης, αρίθμησης, επικοινωνία σε ξένες γλώσσες και χειρισμό ηλεκτρονικού υπολογιστή, που θα συμπληρώνεται κάθε φορά από μια βραχυπρόθεσμη επαγγελματική κατάρτιση. Η πιο επιθετική προώθηση των δεξιοτήτων για τη διά βίου μάθηση στο πρόγραμμα του Λυκείου αποτελεί αντιδραστική απάντηση της αστικής τάξης στην αντικειμενική τάση επέκτασης της γενικής μόρφωσης, όπως αυτή διαμορφώνεται από τις εξελίξεις στην επιστήμη και την τεχνολογία. Ενώ σήμερα η τεχνολογία και η επιστήμη δίνουν τη δυνατότητα ολόπλευρης μόρφωσης, το κεφάλαιο περιορίζει αυτή την ανάγκη, τη διαστρέφει προς την απόκτηση των αναγκαίων ελάχιστων γνώσεων για την αναπαραγωγή του φθηνού και ευέλικτου εργατικού δυναμικού, του ανθρώπου που δε θα έχει αποκτήσει μια αντικειμενική πυξίδα προσανατολισμού στην πραγματικότητα, που θα χαρακτηρίζεται από το σχετικισμό και τον υποκειμενισμό.

Το ερώτημα που θέτει η κυβερνητική προπαγάνδα και καλεί το λαό να απαντήσει, το δίλημμα «αναχρονιστικές γνώσεις και ανεργία ή δεξιότητες και σύνδεση με την αγορά εργασίας» είναι αντιδραστικό και ψευδές. Καταρχήν η ανεργία δεν μπορεί να λυθεί από την εκπαίδευση, είναι φαινόμενο σύμφυτο με τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής. Ας μας απαντήσουν οι αστοί: Σε καπιταλιστικά κράτη που έχει προχωρήσει η έμφαση στις δεξιότητες, έχει λυθεί το πρόβλημα της ανεργίας; Σαφώς και όχι! Μήπως το περίφημο φινλανδικό μοντέλο με την έμφαση στις δεξιότητες του προγράμματος ΠΙΖΑ έλυσε το πρόβλημα της ανεργίας; Οχι μόνο δεν το έλυσε, αλλά, σύμφωνα και με αστούς μελετητές, το επίπεδο των μαθητών χειροτέρευσε, ενώ η Φινλανδία εκτός από τις πρωτιές της στους διαγωνισμούς του ΟΟΣΑ, πρωτεύει και σε αυτοκτονίες μαθητών!

Ταυτόχρονα, με την επίθεση της κυβέρνησης στο λαϊκό εισόδημα, την αύξηση του αριθμού των ανέργων σε πολύ μεγάλη έκταση, η δυνατότητα της λαϊκής οικογένειας να στείλει τα παιδιά της φροντιστήριο, περιορισμένη ούτως ή άλλως και προ κρίσης, γίνεται μηδαμινή. Κατά τ' άλλα, όλοι οι άλλοι παράγοντες που δημιουργούν την ανάγκη για φροντιστήριο όχι μόνο δεν καταργούνται, αλλά, αντίθετα, γενικεύονται και προωθούνται και σε ανώτερο επίπεδο. Το πλήθος από αξιολογικές δοκιμασίες στο Λύκειο, ο συνυπολογισμός του βαθμού σε Β' και Γ' Λυκείου, η είσοδος σε Σχολές στο πρώτο έτος και το ξεσκαρτάρισμα που θα προέλθει, όλα αυτά δημιουργούν αντικειμενικούς όρους όξυνσης του ανταγωνισμού, άρα ανάγκης να ανταγωνιστεί ο κάθε μαθητής με τον άλλον. Αντικειμενικά αυτή η τάση διαμορφώνει όρους και πιο μαζικής στροφής προς την ψευτοκατάρτιση της ΤΕΕ.

Είναι ανάγκη το ίδιο το κίνημα σήμερα να ανεβάσει τον πήχη των διεκδικήσεών του μπολιάζοντάς τες με το αναγκαίο συμπέρασμα για τις πολιτικές και οικονομικές προϋποθέσεις για την υλοποίησή τους, στοχεύοντας δηλαδή στο ζήτημα της εξουσίας. Προϋπόθεση γι' αυτό είναι να μην πατάει τις μπανανόφλουδες των αστικών χειρισμών και της κυβερνητικής προπαγάνδας, να έχει γραμμή συνολικής αντίθεσης στην ουσία των αλλαγών με κριτήριο τις λαϊκές ανάγκες. Απαιτείται βαθύτερη κατανόηση ότι για να πάψει το σχολείο να είναι απαρχαιωμένο πρέπει να πάψει να είναι αστικό και ταυτόχρονα να αποδεικνύεται το καινούριο που φέρνει και τα προβλήματα που θα λύσει η λαϊκή παιδεία.

Σήμερα υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις ώστε η βασική - γενική εκπαίδευση να διευρυνθεί ποιοτικά και ποσοτικά. Η εξασφάλιση βασικής - γενικής εκπαίδευσης ως τα 18 χρόνια, που ο άνθρωπος ενηλικιώνεται ψυχικά, πνευματικά, κοινωνικά και βιολογικά μέσα από ενιαίο δωδεκάχρονο υποχρεωτικό σχολείο με σκοπό την ολόπλευρη διαμόρφωση της προσωπικότητας κάθε νέου πριν από την επαγγελματική επιλογή, αποτελεί αδήριτη ανάγκη της εποχής.

Οταν κάνουμε λόγο για γενική παιδεία δεν έχουμε στο μυαλό μας το παραδοσιακό Λύκειο, δεν έχουμε στο μυαλό μας δηλαδή το σχολείο της θεωρίας, που είναι απόλυτα προσανατολισμένο στις εισαγωγικές εξετάσεις. Βασικό στοιχείο του ενιαίου δωδεκάχρονου είναι ο πολυτεχνικός χαρακτήρας του. Στην πρόταση του ΚΚΕ για το ενιαίο δωδεκάχρονο σχολείο αναφέρεται:

«Η μεγάλη ανάγκη της βασικής εκπαίδευσης στην εποχή μας είναι ένα σχολείο με πολυτεχνικό ορίζοντα, που δε θα αναπτύσσει μονομερώς μια ικανότητα των νέων για απασχόληση, αλλά όλες τις ικανότητές τους, θα μορφώνει πολύπλευρα την προσωπικότητά τους και θα διαπλάθει ανθρώπους ικανούς ν' αντιμετωπίσουν δημιουργικά την εργασία τους και τη ζωή τους, σε όποιο ή όποια επαγγέλματα μελλοντικά θα υπηρετήσουν».

Σε αυτή την προοπτική οι δρόμοι της εκπαίδευσης και της μόρφωσης δεν κλείνουν. Κανείς δεν περισσεύει! Ο άνθρωπος, η πιο σημαντική παραγωγική δύναμη, δεν απαξιώνεται, η συνεχής άνοδος στη μόρφωση του ανθρώπου γίνεται αναγκαιότητα της κοινωνίας.